Alkol satışı yasak mı, serbest mi?
Tam kapanma ile gündeme gelen alkollü içki satışının yasaklanmasıyla ilgili tartışmalar büyüyor. Türkiye Tekel Bayileri Platformu Başkanı Özgür Aybaş son olarak Twitter hesabından “Alkol satışı yasağı kalkmıştır herkese hayırlı olsun.” yazarak bir paylaşım yaptı. Kısa bir süre sonra ise İçişleri Bakanlığı resmi Twitter hesabından açıklama yapıldı:
“Kısıtlamalar ile ilgili açıklamalarımız, resmi olarak Bakanlığımızca; İl Hıfzıssıhha Kurulu Kararları, Valilikler tarafından ilgili kurumlarla ve kamuoyu ile paylaşılmaktadır. Bunun dışında yapılan açıklamalara itibar edilmemelidir. Milletimizin büyük fedakarlık gösterdiği Tam Kapanma Döneminde, yanlış bilgilendirmeye yönelik kasıtlı tutumlarla ilgili gerekli hukuki müracaatların başlatılacağı da kamuoyuna saygıyla duyurulur.”
Konuyla ilgili tartışmalar sürerken, market zincirlerde alkol satışının devam ettiği, Tekel bayilerinin ise polis tarafından kapatıldığı haberleri yayıldı.
Son olarak İçişleri Bakanı #SüleymanSoylu Kütahya Valiliği'nin alkol satışına ilişkin resmî açıklamasını sosyal medya hesabından 'retweet'ledi. Valilik açıklamasında marketlerdeki alkol satışının 81 ilde olduğu gibi Kütahya'da yasak olduğu, tekel bayilerinin faaliyetlerinin de tam kapanma süresince sınırlandırıldığı belirtiliyor.
İçişleri Bakanı Süleyman Soylu
“İnsanın en temel haklarından seyahat hakkı yok, çocuklarımız okullarından vazgeçiyor, insanlar iş yerlerini kapatıyor. Birçok ülkede var. Örneğin, Paris’te 6 Kasım’dan itibaren kısıtlamaların olduğu saatlerde alkol satışı ve halka açık yerlerde tüketimi yasaklandı. Birçok örnek var. Alkol yasağı tartışmasından rahatsız değilim.”
Sabah Gazetesi Yazarı Melih Altınok
“Kısıtlamaları normal bulanlar... Gıkını bile çıkarmayanlar... Dahası tedbirleri yetersiz bulup, iktidarı ekonomik kaygılarla yasakları gevşek tutmakla eleştirenler... Pandemi yasaklarının işlevini sorgulayanları bilim düşmanı, hatta "vatan haini" ilan edenler ayakta. Aylardır yasaklara uygun adım riayet etmeyen halkın lümpenliğinden yakınan sanatçılarımız Instagram'da, Twitter'da Hayyam'ın rubailerinden slogan devşiriyorlar. Çünkü bu kez yaşam tarzına müdahale söz konusuymuş. Vay arkadaş...
Bir yıldır açık havada ağzımızı bezlemeden deniz kenarına bile inemiyoruz. 65 yaş üstü ve 20 yaş altı bir yıldır ev hapsinde... Okullar, ibadethaneler, kafeler, lokantalar, nerdeyse tüm kamusal alan kapalı. Kültürel etkinlikler, sanatsal üretim sıfırlanmış... Seyahat hakkı kısıtlanıyor. Tedaviyi reddetme hakkından tutun da greve kadar anayasal hakların askıya alınması söz konusu... Bunlar yaşam tarzına müdahale değil miydi? Sizin özgürlükçülüğünüzü, marjinalliğinizi sevsinler...”
Tuğçe Kazaz, Eski Model
”19 gün ayık gezecekler diye yeri göğü inletip ‘Şeriat mı geliyor?’ diyorlar:) Korkmayın şeriat gelmez. Hem şeriat sizin gibi insanları ne yapsın? Herkes hak ettiği şekilde yönetilir ve yaşar ama yok ‘Bize ayık gezmek haram’ diyorsanız hala serbest gidip alın.”
Tam kapanma sürecinin soru işaretlerinden biri haline gelen alkol yasağı ile ilgili haberler ve tartışmalar aynı hızda yayılmaya başladı. İçki yasağına, temel hak ve özgürlüklerin kısıtlanması bağlamında tepki gösterenler, uygulamanın bir anayasal dayanağının olmadığının üzerinde duruyor.
Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Serap Şimşek Yavuz
“Tüm eleştirilere yüzde yüz katılıyorum. Hiçbir akılcı tarafı olmayan, nasıl bir uygulamadır, ben de anlamış değilim gerçekten. Bizim amacımız kalabalıkları azaltmak. Şimdi barlar, restoranlar kapalı. Bu ortamlarda alkol içilirse sıkıntı olabilir. İnsanların evinde alkol almasının ne gibi sakıncası var, ben hiçbir şekilde ne yapılmaya çalışıldığını anlamış değilim. Salgını önlemek adına yapılıyorsa, hiçbir akılcı tarafını bulmak mümkün değil.”
Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu (TESK) Başkanı Bendevi Palandöken
“Esnafa ceza kesilirse, bu hangi yasa maddesine aykırılıktan olacak? Cezanın miktarı ne olacak? Ortada bir yasak yok ki, cezası olsun. İnternette, orada buruda yoruma dayalı olarak konuşulup duran ceza hangi yasanın hangi maddesinden uygulanacak, ben bilmiyorum. İki gündür olmayan bir yasağın olmadığını anlatmaya çalışıyoruz.”
Ankara Barosu Toplumsal Olaylar ve Toplumsal Davalar Merkezi Başkanı Avukat Doğan Erkan
"Ortada genelge bile yok. Çünkü herhangi bir genelgeye yazmış olsalar dava açılır, iptal edilirdi. Sadece İç İşleri Bakanı'nın ağzından çıktı diye olmaz. Ona emir denir ve tam kanunsuz emirdir."
Saadet Partisi Genel Başkanı Temel Karamollaoğlu
Burada dikkatleri başka tarafa çekmek gibi bir gayret var. Bu tarzdaki davranışlarla dikkatler vatandaş nezdinde başka tarafa çekilip orada başka bir hava doğurulmaya çalışılıyor. Esas olan esnafın sıkıntısıdır. Hakikaten esnaf; bir toplumda en önemli yeri işgal eden, üretici ile tüketici arasındaki en önemli rolü oynayan kesimdir.
İyi Parti Genel Başkanı Meral Akşener
Alkol satışlarının yasaklanıp yasaklanmaması tam bir cambaza bak meselesidir. Asıl mevzuları kapatmak üzere ortaya konulan bu tür tuzaklara düşmememiz lazım. Çünkü zaten, esnafın alkol satanı da satmayanı da iflasın eşiğinde. Alkol satmayana ne yapılacak? Onunla ilgili bir bilgi var mı?
Hukuk Profesörü Ersan Şen
“Bu genelgelerin Anayasa ve kanunda dayanağını bana göstersinler. OHAL ilan etseydiniz Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri devreye girer ancak olağan hukuk düzeninde bu alanlarda Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi çıkaramazsın. Kesinlikle bu genelgelerin kanuni dayanağı yok. Alkol kısıtlamasını siz ancak kanunla getirebilirsiniz."
Sokağa çıkma kısıtlamasının uygulanacağı, şehirlerarası dolaşımın izne tabi tutulacağı ve pek çok işyerinin kapalı olacağı Türkiye’nin 17 günlük tam kapanma süreci 29 Nisan akşamı başladı.
İçişleri Bakanlığı’nın yayımladığı genelgede tam kapanma süresince “muaf olanlar” ve “zorunlu haller” de belirtilirken alkollü içki satışıyla ilgili herhangi bir ifade yer almıyordu.
Ancak kısa bir süre sonra, 27 Nisan Salı günü alkollü içki satışının da mümkün olmayacağı, Tekel bayilerinin de kapalı olacağı haberi basında yer aldı. Haberi ilk duyuran NTV Cumhurbaşkanlığı muhabiri Serkan Kaya'nın verdiği bilgi “tam kapanma sürecinde alkollü içki satışı da olmayacak” şeklindeydi. Alkollü içki satışına getirilen kısıtlama ile ilgili İçişleri Bakanlığı’ndan teyit aldıklarını belirten Türkiye Tekel Bayileri Platformu Başkanı Özgür Aybaş da konuyla ilgili şunları söylemişti: “Biz de alkol satışı olacağını düşündük. Ne genelgede ne Cumhurbaşkanı'nın konuşmasında alkol satışının yasak olacağı belirtilmedi. Ama bugün öğrendik ki yasak olacakmış.”
28 Nisan tarihli habere göre İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, 81 ilin valisiyle yaptığı video konferans toplantısında tam kapanma boyunca tekel bayilerinin kapalı olacağını söyledi. Soylu, “Tekel bayileri istisnada yer almıyor ve kapalı. Bu açıdan hem bir muafiyet yok hem de soru işareti söz konusu değil” açıklaması yaptı.
Türkiye’de hafta sonları uygulanan sokağa çıkma kısıtlamalarında alkol satışı yasağı geçtiğimiz Aralık ayı itibarıyla başlamıştı. Genelgede konuyla ilgili herhangi bir madde olmamasına rağmen alkol satışı zincir marketlerde ve tekellerde yasaklanmıştı.
Tam kapanma sürecinin soru işaretlerinden biri haline gelen alkol yasağı ile ilgili haberler ve tartışmalar aynı hızda yayılmaya başladı. İçki yasağına, temel hak ve özgürlüklerin kısıtlanması bağlamında tepki gösterenler olurken 29 Nisan günü Tekel bayilerine tebliğ edilen içki yasağı belgesinin fotoğrafı sosyal medyada gündem oldu. Türkiye Tekel Bayileri Platformu Başkanı Özgür Aybaş da Twitter hesabından “İçki satışının yasağı tekel bayilerine tebliğ edilmeye başladı hiçbir meslektaşım bu tebliği imzalamasın imzadan imtina etme hakkınız anayasal haktır. Belge var mı diyenlere işte belge ektedir.” yazarak bu belgeyi paylaştı.
Sözcü gazetesinin haberine göre ise Türkiye Esnaf ve Sanatkarları Konfederasyonu (TESK) Başkanı Bendevi Palandöken’den de bir açıklama geldi. Habere göre Palandöken, yasakla ilgili net bir düzenleme olmadığı, açıklanan kabine kararları ve İçişleri Bakanlığı genelgesinde hiçbir yasağa rastlayamadıkları için satışlara devam edeceklerini söyledi.
Gelişmelerin ardından İçişleri Bakanı Süleyman Soylu konu ile ilgili şu açıklamalarda bulundu:
“Geçen dönem de bu tartışmayı yaptık. Geçen haftaki cumartesi-pazar kısıtlamasından herhangi bir fark yok. Kural aynı, süre uzun.”
Konuyla ilgili konuşan CHP Mersin Milletvekili Avukat Ali Mahir Başarır, anayasa hükümlerinden hiçbirinin, kişilerin temel hak ve özgürlüklerinin kısıtlanması yetkisini vermediğini belirterek alkol satışının yasaklanmasının pandemi tedbiri değil, yaşam tarzına doğrudan müdahale olduğunu belirtti.
Anayasal dayanağı yok ise alkollü içki satışı nasıl yasak olabiliyor?
Maske takma zorunluluğu, sokağa çıkma kısıtlamaları gibi salgını önlemeye yönelik uygulamalar, Hıfzıssıhha Kanunu ile valilik kararlarına dayandırılarak yürütülüyor.
Bakanlar Kurulu kararları ve İçişleri Bakanlığı genelgeleri söz konusu olduğunda ise onların üzerinde anayasa yer alıyor. Anayasada da temel hak ve özgürlüklerin ancak kanunla sınırlandırılabileceği yazıyor.
İçişleri Bakanlığı’nın yayımladığı genelgenin muafiyet listesinde “alkollü içki satışı yapan yerler” ifadesi bulunmuyor. Valilikler arada bir bağlantı bulunmamasına rağmen "kamu yararı"nı gerekçe göstererek, genellikle sosyalleşmenin önlenmesini işaret edip söz konusu kararları uyguluyor. Kararlar, zaman zaman da İl Hıfzıssıhha Kurulu'na dayandırılıyor. Aralık 2020’den bu yana uygulanan valilik ve hıfzıssıhha kurulu kararlarında “satış yapılmayacaktır” ifadesi yer alıyor. Bu yasaklamalar, meslek odalarına yönlendirilen mesajlar ile öğrenilebiliyor.
Alkol yasağı uygulamasını sorunlu bulduğunu belirten İdare Hukuku Uzmanı Prof. Dr. Metin Günday'ın Deutsche Welle Türkçe’ye verdiği bilgiye göre kısıtlama önlemlerinin Umumi Hıfzıssıhha Kanunu’nca yasal bir dayanağı olmalı. Günday açıklamasında şunları söylüyor: Kısıtlamaların Umumi Hıfzıssıhha Kanunu’nca yasal bir dayanağı var ancak içki yasağı konusunda bu söz konusu değil. Burada kamu yararı yoktur. İçki satışını önlemek için önlemler alabilirsiniz. Ama yasaklayamazsınız.”
Umumi Hıfzıssıhha Kanunu Nedir?
BirGün Gazetesi köşe yazarı Aziz Çelik Umumi Hıfzıssıhha Kanunu’nun 90 yıldır yürürlükte olduğunu, halkın ve işçilerin sağlığının ve gelirinin korunmasına ilişkin devlete yüklediği sorumluluklarla Covid-19 ile mücadelede yol gösterici olduğunu belirtiyor.
Salgınla mücadele uygulamalarının pek çoğunun hukuki dayanağı 1593 sayılı ve 1930 tarihli Umumi Hıfzıssıhha Kanunu. ‘Hıfzıssıhha’ kelimesi, “sağlıklı yaşamak için alınması gereken önlemlerin bütünü, sağlık bilgisi ve hijyen” anlamlarıyla Arapçadan dilimize geçmiş. Bir sağlık kanunu olan Hıfzıssıhha Kanunu’nun birinci maddesi şöyle:
“Memleketin sıhhi şartlarını ıslah ve milletin sıhhatine zarar veren bütün hastalıklar veya sair muzır amillerle (zararlı etkenlerle) mücadele etmek ve müstakbel neslin sıhhatli olarak yetişmesini temin ve halkı tıbbi ve içtimâi muavenete mazhar eylemek (sosyal yardım sağlamak) umumi Devlet hizmetlerindendir.”
Hıfzıssıhha Kanunu'nda salgın hastalık ile sokağa çıkma yasağı, maske takma zorunluluğu arasında bir bağlantı bulunmuyor. Ancak, yorum yoluyla bu kurallar bugüne kadar işitilmekte. Alkol satışı konusunda ise hiçbir kanunda böyle bir ifade yok. Bu nedenle, yasaklar valilik kararlarıyla uygulanıyor. Kanunun tamamı Kaynak↗
Dünya Sağlık Örgütü’nün Covid-19 ve alkollü içki tüketimi görüşü
Dünya Sağlık Örgütü, Covid-19 salgını dünya geneline yayıldıktan bir süre sonra "Alkol ve Covid-19" isimli bir bilgilendirme paylaşmıştı. Bu paylaşımda alkol kullanımı ile ilgili yer alan bazı öneriler şu şekildeydi:
"Alkolden kaçınarak bağışıklık sisteminizi ve sağlığınızı koruyun, ayık kalın ve hızlı karar almanız gereken durumlarda kimseyi riske atmayın, alkol alırken limitli alın ki zehirlenmeyin, ilaç kullanıyorsanız alkol kullanmayın çünkü alkol ilaçların etkisini azaltır."
Bilgilendirme metninde ayrıca alkol kullanımı sırasında evde bile olsa sosyal mesafenin korunmaması riski olduğu belirtiliyor. Aynı zamanda market alışverişlerinde eve alkollü içecek depolamanın da evde bulunulan dönemde alkol tüketimini artırma riskine dikkat çekiliyor. Aynı metinde, Aile içi şiddetin de alkol kullanımıyla arttığı belirtiliyor. Kaynak↗
Pandemi önlemleri kapsamında dünyada alkollü içki satışına kısıtlama var mı?
İngiltere
İngiltere ikinci kez kapandığında; barlar ve restoranlarda sadece alkollü içecek tüketimi yasaktı. İçkilerin yanında en az bir çeşit yiyecek siparişi zorunluydu. Galler gibi bazı bölgelerde ise yemek servisi veren mekanlarda alkol satışı ve servisi tamamen yasaklandı. İskoçya'da da alkollü içecek satışına bu mekanların sadece açık alanlarında izin verildi. Üçüncü kapanmada İngiltere paket servis ya da gel-al servisi veren restoran ve barlardan alkollü içecek satışını yasakladı. Mart itibarıyla açılmaların başladığı ülkede parklarda alkol tüketimi yasaklandı.
İspanya
Katalonya bölgesinde, sokaklarda birden fazla kişinin bir araya gelerek alkollü içecek tüketmesi, kısıtlamaların ilk döneme göre hafifletildiği Temmuz 2020 itibariyle 15 bin Euro'ya kadar cezaya tabi tutuldu. Alkol yasaklarının işe yaradığı görülünce, Endülüs, Aragon, Galicia, Valencia, Kanarya Adaları gibi birçok bölgede de uygulama başladı.
İsveç
İkinci zirve döneminde akşam saat 22.00'den sonra alkol satışı yasaklandı. İsveç hükümeti, insanların alkollü içecek tükettikçe maske kuralını da ihlâl ettiğini belirtti.
Tayland
Tayland'da da bu yıl yeni varyantların ortaya çıkması ve vaka sayılarının artması sonucu, birçok bölgede alkollü içecek yasaklandı.
Kenya
Temmuz 2020'de Kenya'da tüm barlar kapandı, yemekle birlikte alkollü içecek servisi yapan mekanlar da akşam 19.00'dan sonra kapatıldı.
17:52 03-05-2021