Dünyanın en pahalı resmi sahte mi?
Leonardo da Vinci'nin olduğu bilinen Salvator Mundi adlı eser, 2017 yılında 450 milyon dolara satılmıştı. Tartışmalı eser, bir Hz. İsa tasviri ve “Erkek Mona Lisa” olarak da anılıyor. Da Vinci tarafından yapılıp yapılmadığı ya da resmin ne kadarının kendisi tarafından yapıldığı tartışmaları ile sık sık konuşulan eser, ellerin ve kolların sonradan eklendiği iddiasıyla da gündeme gelmişti.
Da Vinci'nin yaptığı son resim olarak bilinen Salvator Mundi, ünlü ressamın günümüze kadar var olmayı başarmış 20 kadar tablosundan bir tanesi olarak biliniyordu. Tablonun 2005 yılında satıldığı açık arttırmadan sonra restorasyon süreçlerine başlanmış ve altı yıllık araştırma sonucunda tablo, Da Vinci'nin 500 yıldan daha eski bir eseri olarak tasdiklenmişti.
Ancak yönetmenliğini Antonie Vitkine’in yaptığı Fransız yapımı Satılık Kurtarıcı adlı belgesele göre tablo, bizzat Leonardo da Vinci’nin elinden değil, sadece atölyesinden çıktı. Suud Kraliyet Ailesi resmi olarak kabul etmese de birçok farklı kaynak "dünyanın en pahalı" tablosunun sahibinin Muhammed Bin Selman olduğunu gösteriyor. Tabloyla ilgili Louvre Müzesi yetkililerinin inceleme yaptığı, sahte olduğunun belgelendiği bildirildi. Ancak bunun duyulmaması için Selman'ın müze yetkililerine baskı yaptığı kaydedildi.
Rönesans araştırmacısı Martin Kemp:
“Leonardo'nun sahip olduğu hissiyat yansıtılmış, resimde Mona Lisa'nın varlığı var. Dolayısıyla ona bakıyorsunuz ve saç, yüz ve dokunun işlenmesi son derece saf diye düşünüyorsunuz. Sanki saç canlı, hareketli bir madde veya su gibi. Leonardo’nun saçın nasıl bir şey olduğunu söylediği bu tür girdaplar var. Sol gözünün üstünde - sağ tarafa baktığımızda - eti yumuşatmak için yapmış olduğu izlerden bazıları var ve yüz 1500'den sonra Leonardo’nun karakteristiği olan ‘çok yumuşak’ denilebilecek bir boyaya sahip. Daha sonraki Leonardo eserlerini birbirine bağlayan şey, pek bilinmeyen bir şeyin, psikolojik hareketi, aynı zamanda da gizem duygusudur. O çizer ama cevapları size asla vermez. Tıpkı Mona Lisa gibi.”
Sanat tarihçisi Pietro Marani:
“İncelemek için bir gün verildi ancak daha fazlasına ihtiyaç vardı, sonuç olarak eserin bizzat bir Leonardo da Vinci eseri olduğunu söyleyebilirim.”
Sanat dünyasında Salvator Mundi tablosunun Leonardo da Vinci'ye ait olmadığı yönünde tartışmalar hep yaşanıyordu. Tabloya, Da Vinci'nin sadece katkıda bulunmuş olabileceği yönündeki tezler yeniden kuvvetlendi.
Salvator Mundi’nin, Leonardo da Vinci'nin 500. ölüm yıldönümü nedeniyle 2019 yılında Paris'te gösterilmesi bekleniyordu. 2017 yılında tabloyu 450 milyon dolara satın alan Muhammed bin Selman eserine Mona Lisa tablosuyla yan yana sergilenmesini istemişti. Bu talebi, bizzat Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron geri çevirdi. Suudi Arabistan tarafı da bunun üzerine tabloyu ödünç vermekten vazgeçti.
Yönetmen Antoine Vitkine’nin Satılık Kurtarıcı belgeselinde, tablonun üç ay boyunca Louvre Müzesi'nde analiz edildiği ve Leonardo da Vinci’nin, 'Salvator Mundi' adlı tabloya sadece katkıda bulunduğu, eserin Da Vinci'nin atölyesinde çalışan sanatçılar tarafından resmedildiği belirtildi.
Louvre Müzesi’nin araştırmasının yanı sıra bilgisayar mühendisi Steven Frank ve sanat tarihçisi Andrea Frank‘in yaptığı bağımsız araştırma da resmin ilk versiyonunda İsa’nın sadece kafası ve omuzlarının yer aldığı belirtildi. Leonardo dergisinde basılan araştırmada; sarı, kırmızı, mavi ve yeşil olmak üzere dört ayrı zamana ayrılan resimde, sadece kırmızı alanın Leonardo tarafından yapıldığı, sonradan eklenen el hareketi, kollar ve İsa figüründe küreyi taşıyan sol elin ise ressam tarafından çizilmiş olma ihtimalinin oldukça düşük bir ihtimal olduğu tespit edildi.
Fransız sanat uzmanı Jacques Franck:
“Tabloda, yer alan genç İsa’nın parmakları Da Vinci tarafından yapılamayacak kadar çocuksu ve sanatçının anatomik hassasiyetinden yoksun.”
Oxford sanat tarihçisi Matthew Landrus:
“Tablonun sadece yüzde 5 ila 20’si usta ressama, geri kalanı ise bugün en pahalı eseri 655 bin dolara alıcı bulabilen asistanı Bernardino Luini’ye ait. Luini’nin National Gallery’deki Christ Among the Doctors tablosu, Salvator Mundi ile karşılaştırıldı ve eserin Leonardo atölyesinin tipik bir örneği olduğu sonucuna varıldı. Altın bantlar ve kumaş tasvirleri gibi benzerlikler var, her iki resimde de benzer bir yapı görüldüğünü, her iki resimdeki İsa tasvirlerinin de neredeyse aynı.”
ArtWatch İngiltere direktörü Michael Daley:
"Bunun Leonardo'nun olduğunu iddia edecek yeterli kanıt yok. Salvator Mundi isimli resimdeki modellemede onun figürlerinde görülen derinlik yok, ifadesiz. Bir başka acayiplik de figürün yanlardan sert bir şekilde kesilmiş olması.”
Suudi prens Muhammed Bin Selman adına 450 milyon dolara satın alınan "dünyanın en pahalı tablosu" unvanına sahip 'Salvator Mundi'nin yüzde yüz Leonardo da Vinci'ye ait olmadığı belirlendi.
Fransa'da gösterilen Satılık Kurtarıcı adlı belgesele göre söz konusu tablo, satılırken iddia edildiği gibi bizzat Leonardo da Vinci'nin elinden değil, sadece atölyesinden çıktı.
Belgeselin yönetmeni Antoine Vitkine, 2005 yılında New Yorklu bir sanat eseri satıcısı tarafından bin 175 dolara kötü durumda satın alınan ve ABD'de restore edilen bu tablonun geçmişini araştırdı. O dönemde bazı İngiliz sanat eseri uzmanları tablonun Leonardo da Vinci tarafından boyandığını teyit etmişti. Eser daha sonra bir Rus oligarkına satıldı. Suudlular, Fransa'dan eseri araştırmasını istedi.
Tablo üç ay boyunca Louvre Müzesi'de sanat eserlerinin analiz edildiği C2RMF adlı laboratuvarında kaldı. Uzmanlara göre ünlü İtalyan sanatçı Leonardo da Vinci 'Salvator Mundi' tablosuna sadece katkıda bulundu, eser da Vinci'nin atölyesinde çalışan sanatçılar tarafından resmedildi.
Ayrıca, İngiliz sanat uzmanı Ben Lewis, “Son Leonardo” adlı kitabında eseri, 2008'de beş uzmanın incelediğini ve sadece ikisinin tablonun Da Vinci'ye ait olduğunu düşündüğünü söyledi.
Tablonun tarihi yolculuğu
1500 - Leonardo da Vinci, Fransa Kralı XII. Louis ve Britanyalı Anne için Salvator Mundi'yi resmeder.
1625 - Tablo, Kral I. Charles ile evlendiğinde İngiltere'ye giden Kraliçe Henrietty'ye eşlik eder.
1763 - Yıllarca Royal ailesinin koleksiyonunda kaldıktan sonra tablo kaybolur.
- yüzyılın sonları - Resim, Virginia merkezli Sir Frederick Cook'un koleksiyonuna girer.
1958 - Salvator Mundi, Sotheby’nin Londra müzayedesinde ortaya çıkar, 45 dolara satılır.
2005 - New York sanat satıcısı Alexander Parish tarafından 10.000 dolara satın alır.
2013 - Sotheby’s’de serbest liman kralı Yves Bouvier’e 80 milyon dolar karşılığında satılır. Aynı yıl Bouvier, eseri 127.5 milyon dolara Rus milyarder Dmitry Rybolovlev’e satar.
2017 - Rybolovlev tabloyu 450,3 milyon dolara satışa sunar. Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman bir aracı vasıtasıyla, 450 milyon dolarlık rekor bir fiyat ile Leonardo da Vinci’nin Salvator Mundi tablosunu satın alır.
