Elektrikli araçlar çevre dostu mu?

Elektrikli araçlar, gelecekteki yerini sağlamlaştırmış görünüyor. Pek çok otomobil devi, önümüzdeki yıllarda tamamen elektrikli araç üreteceğini duyurdu bile. Wall Street Journal’ın haberine göre, otomotiv firmaları elektrikli araçların geliştirilmesi için 2019 yılında 225 milyar dolar yatırım yaptı. 

Son günlerde otomobil üreticilerinden peş peşe açıklamalar geliyor: Honda, 2022 yılı itibarıyla Avrupa’da sadece elektrikli otomobil satacağını duyurdu, Volvo 2030’dan sonra sadece elektrikli araç üretecek, tüm Jaguar Land Rover araçlarının 2030'a kadar tamamen elektrikli olması planlanıyor, General Motors, benzinle çalışan otomobil ve kamyonlarının satışını 2035 yılında durdurma kararı aldı ve elektrikle çalışan araç üretimine geçmeyi planladığını açıkladı. Diğer taraftan Çin’de 4.500 dolara satılan Hong Guang Mini adlı elektrikli araba, elektrikli araç dünyasının popüler markası Tesla’nın Çin’deki satışlarını ikiye katlayarak geçti.

Fosil yakıtlarla çalışan ve bugün çoğunluğu oluşturan araçların neden olduğu karbon salınımına karşılık elektrikle araçlarda sıfır emisyondan söz ediliyor.

Peki elektrikli araçlar trafikte bir salınıma neden olmasa bile gerçekten hiç karbon ayak izi bırakmıyor mu? Bırakıyorsa bu, fosil yakıtla çalışan araçlar kadar çevreye zara veriyor mu?

Elektrikli araçlarda yakıtlı ve içten patlamalı motorlar yerine, elektrik motorları kullanıyor. Bu da motorların elektrik ihtiyacını doğuruyor. Elektriği yani otomobilin hareketini sağlayan enerji ise elektrikli araçların bataryasında depolanıyor. Bu şarj edilebilir arabalara hem kullanıcının hem de otomobil üreticilerinin yanı sıra çevreciler de göz kırparken akıllara iki soru geliyor:
Bu araçları şarj eden elektrik, nasıl üretiliyor, temiz enerji mi?
Araçlarda elektriği depolayan bataryaların emisyonu ne?

Uluslararası Enerji Ajansının (IEA) “Petrol 2021” raporuna göre dünya genelinde elektrikli araç satışlarının 2026'da 12 milyonu geçmesi beklenirken, toplam elektrikli araç filosu 60 milyona yaklaşacak. Toplam petrol talebinin yüzde 60'ını oluşturan ulaşım sektöründe, elektrikli araçlar ve otobüslerin yaygınlaşmasıyla günlük talep 2020 seviyesine göre yaklaşık 1 milyon varil azalacak. Ulaşım sektörü, özellikle karayolu trafiği, iklime zarar veren sera gazı emisyonlarının büyük bir kısmından sorumlu gösteriliyor. Federal Çevre Ajansı’na göre 2020 yılında yayılan miktar 146 milyon tondu. Kaynak↗, Kaynak↗

Uzmanlar, petrol kullanımını azaltacağı için elektrikli araç kullanımındaki artışın çok olumlu bir gelişme olduğunu ancak amaç çevreyi korumak ise sürücülerin büyük bataryalı araçlar yerine küçük bataryalı araçlar tercih etmesi gerektiğini vurguluyor. Ayrıca, elektrikli araçların egzoz borusu emisyonu olmasa da üretim sürecindeki emisyon nedeniyle sıfır emisyon olarak nitelendirilemeyeceği belirtiliyor. Araştırmalar ise elektrikli araçların üretim aşaması kaynaklı karbondioksit emisyonlarına rağmen daha çevre dostu bir seçenek olduğunu ve bunun daha da iyileştirilebileceğini gösteriyor. Kaynak↗

Elektrikli aracı doğru seçme ve kullanma
Üretimi sırasında kaynakları en çok tüketen, en büyük bataryalı bir araba tercih edilmemeli.
Elektrikli arabayı batarya gücü açısından çok kötü hava şartlarında kullanmamalı.
Sadece kömür ya da petrolle üretilen elektrikle şarj etmemeli.
Aracın bataryasını son kullanma tarihi yaklaşınca yeniletmeli.

Tüm bu şartlar yerine getirilmese bile içten yanmalı bir motora göre elektrikle çalışan araç kullanmak, çevre için daha avantajlı.

Elektrikli araçlar ve fosil yakıtla çalışan araçlar, üretim bandında bataryanın montaj aşamasına kadar aynı proseslerden geçiyor. Bataryanın içerdiği madenin çıkarılmasından üretimine tüm aşamalar düşünüldüğünde elektrikli araçlar bu süreç nedeniyle fosil yakıtlı araç üretiminde salınan sera gazına göre %15 - %68 daha çok salınıma neden oluyor. Ancak otomobilin ömrü dikkate alındığında içten yanmalı araçların elektrikli araçlara göre iki kat fazla sera gazı salınımı yaptığı görülüyor. Kaynak↗, Kaynak↗

Türkiye’de elektrikli araca ilgi nasıl?
2020 yılı içinde 844’ü elektrikli, 22 bin 272’si hibrid olmak üzere toplam 23 bin 116 satış rakamı ile Türkiye otomotiv sektöründeki satış payı yüzde 3.8’e kadar yükseldi. Geçtiğimiz ay ise elektrikli araçlara uygulanan Özel Tüketim Vergisi’nde (ÖTV) artış yapıldı. Kaynak↗

Castrol'ün yaptığı "Elektrikli Geleceğe Bağlanın" araştırmasına göre, Türkiye’de tüketicilerin yüzde 58’i ortalamada 2025 yılında elektrikli araç almaya olumlu bakarken bu tüketicilerin yüzde 68’i ise elektrikli araçları önümüzdeki 5 yıl içinde alabileceklerini düşünüyor. Araştırmaya göre, Türkiye’deki tüketiciler ortalamada; benzinli bir araca kıyasla elektrikli bir araca ortalama yüzde 19 daha fazla ödeyebileceklerini belirtiyor. Aynı zamanda ortalama şarj süresi beklentilerinin 28 dakika ve ortalama menzil beklentilerinin 406 kilometre olduğunu ifade ediyorlar.

Sekiz ülkede yapılan üç araştırmada ise tüketiciler için şarj süresi beklentisi 31 dakika ve 469 kilometre menzil olarak ifade edilmişti.

Türkiye'de tüketicilerin yüzde 68'i, AVM'ler, benzin istasyonları, bakım ve onarım servisleri gibi alanlarda sürüş alışkanlıklarını destekleyen uygun şarj altyapısından emin olması durumunda elektrikli araç satın almayı düşünebileceklerini belirtiyor. Kaynak↗

Türkiye elektrik ihtiyacını hangi kaynaklardan karşılıyor?
%31,4’ü hidrolik enerji
%28,6’sı doğal gaz
%22,4’ü kömür
%8,1’i rüzgâr
%6,2’si güneş
%1,6’sı jeotermal
%1,7’si diğer kaynaklar.

Elektrik enerjisi üretim santrali sayıları:
2019 yılı Eylül ayı sonu itibarıyla 8.069 (Lisanssız santraller dahil)
669 adedi hidroelektrik
68 adedi kömür
262 adedi rüzgâr
52 adedi jeotermal
330 adedi doğal gaz
6.435 adedi güneş
253 adedi diğer kaynaklı santraller. Kaynak↗

Diğer taraftan pratik ulaşım araçlarına ilgi artıyor. Dünyada da hızla yayılan e-scooter kullanıcı sayısı Türkiye’de 3,5 milyonu geçti. Çin’de de 4500 dolara satılan Hong Guang Mini adı verilen elektrikle aracın geçtiğimiz ayki satışları, Tesla’yı ikiye katlayarak geçmişti. Araç, Çinli devlet otomotiv şirketi SAIC ve ABD'li General Motors ortaklığıyla üretildi.