Elektrikli scooter yönetmeliğine uyuluyor mu, kurallar neler?
Özellikle gençler arasında giderek yaygınlaşan elektrikli scooter’lar; geçtiğimiz günlerde dört gencin bir buzdolabını bu araçla taşımasıyla ve PTT dağıtım görevlilerinin teslimatlarını e-scooter ile yapacaklarının açıklanmasıyla tekrar gündeme geldi.
Resmi veriler olmamakla birlikte, Türkiye’de elektrikli scooter sayısının 30 binlerde olduğu söyleniyor. Bu yaz ise elektrikli scooter satışının %100 artması bekleniyor. E-scooter’ı sevenlerin bu araçlarla ilgili en çok vurguladıkları özellikleri şöyle; “çevreci, pratik, kullanımı kolay ve ekonomik”.
Oğuz Alper Öktem, Martı Scooter kurucusu
“Trafikteki araçların yüzde 40’ı, 5 kilometreden daha kısa mesafe gitmek için yolda. Bu mesafelerin scooterlar ile kat edilmesi halinde çevreye zarar verilmiyor, gürültü kirliliği ve trafiğin oluşmuyor (…) Ciddi bir kaza yapmak mümkün değil… 18 km ile giderken ciddi bir yaralanma yaşamak mümkün değil ama ‘düştüm, kolumu çizdim, bacağımı burktum’ filan olabiliyor.”
İrfan Yalın, T24 Yazarı
“Scooterlar, özellikle Koronavirüs döneminde salgın riskinin azaltılması gibi pozitif yanlarına ek olarak, kısa mesafeli yolculukta sunduğu kolaylıkla, toplumun tüm gelir gruplarındaki gençlere eş değerli özgürlük yaşatan bir ulaştırma aracı durumunda. Özellikle gençler arasında basit erişimi yanında, özgürce seyahat keyfi de yaşatan bu uygulama o kadar hızlı bir şekilde yayılıyor ki, dünyanın dört bir yanındaki şehir yaşamlarında Koronavirüsle birlikte scooter kullanımını yaygınlaştırmak için özel teşvik paketleri hazırlanmaya her yaş grubuna uygun olabilecek özendirici tanıtımlar sunulmaya başlanmış bile. Salgın hastalık riskine karşı sürdürülebilir koruyuculuğu gibi özellikleriyle de hükümetlerin ve yerel yönetimlerin desteğini çok kısa bir süre içinde arkasına almış durumda.”
Ahmet Serdar Yücel, Öğrenci
“Uygulamayı beğendim. Bundan sonra ise sık sık kullanacağım. Özellikle yaz mevsiminde şehir içinde bol bol kullanılabilecek bir araç. Kiralama da kullanımı da çok kolay. Sürücülerin sadece biraz dikkatli olması gerekir. Otomobil sürücüleri zaman zaman scooter kullanan vatandaşlara zor anlar yaşattıklarını gördüm açıkçası.”
Uğur Sarıkurt, Öğrenci
“Çevreci bir uygulama. Görüntü kirliliği de çevre kirliliği de yapmıyor. İnsanlar rahatça kullanabiliyorlar. Şarjı da iyi gidiyor. Şehir içinde çok rahat kullanılabilecek bir ulaşım aracı. Özellikle gençler yaygın bir şekilde Martı Scooterı tercih ediyorlar. Ben de denemek istedim. Bir yere gitmek amacıyla değil, çarşıda gezmek için kullanıyorum.”
Diğer taraftan Nisan ayında yayımlanan yönetmelikle e-scooter kullanımı belli kurallara bağlanmış olsa da kullanıcı hatalarından kaynaklı ve sonu kazalarla bitebilen çeşitli rahatsızlıklar da dile getiriliyor.
Aziz Koçal, Tüketici Dernekleri Federasyonu Başkanı, 30 Aralık 2020
“Büyük kentlerimizin cadde ve sokaklarının çoğunda bu araçlar için ayrılmış özel tahsisli bir alan bulunmadığı için araçlar, araç ve yaya trafiği arasında saatte 25-30 km arasında bir süratle seyretmektedir. Genellikle gençlerin sırt çantası ve müzik dinleme kulaklığıyla kullanmaları nedeniyle sesli uyarılara da yanıt vermemektedir.”
Orkun Ün, Hürriyet Gazetesi Yazarı, Şubat 2021
“Özellikle yasak günleri, Martı adı verilen elektrikli scooter’lar her yerde. Yollar boş, sahillerde insan kalabalığı yok ya, fırsat bu fırsat scooter’ı kapan çıkıyor yollara. ‘Martı’lı bir sosyalleşme yaşanıyor sahil kenarlarında. Sohbet ede ede geziyor iki-üç kişi. Banklarda otururken Martı bir köşeye park ediliyor, sonra aynen devam. Acaba diyorum, sadece yasak günlerinde Martı kullanmanın önüne geçilebilir mi? Ya da uygulamada yapılacak teknolojik bir hamleyle sadece sokağa çıkma izni olan çalışanların kullanması sağlanabilir mi? Soruyorum sadece. Hem insan kalabalığını azaltmış oluruz böylece. Tabii ki suç sadece scooter’larda değil. Ayağını yerden kesmek istemeyen, soluğu sahildeki spor aletlerinin yanında alıyor.”
Şikayetvar.com’dan Sami adlı kullanıcı, Mayıs 2021
“Martı elektrikli scooter’ı küçük çocuklar bile kullanıyorlar. Bu da trafikte sorun oluyor. Kazaya sebep olabiliyorlar. Çocukların kullanması engellenmeli. Büyükler de bilinçsiz kullanmamalı. Gereği en kısa zamanda yapılmalı. Ana yolda giderken tali yoldan 2 tane 12-13 yaşlarında çocuklar, birden önüme çıktılar. Ben yavaştım durabildim ama arkamdan gelen beni sollayınca az kalsın onları ezecekti. Çocuklar yere düştü.
Şikayetvar.com’dan Ekrem adlı kullanıcı, Ocak 2021
“Özel mülkiyet, konut, iş yerlerinin pencere, kapı demirlerine, yaya kaldırımlarının üzerlerine, şahsi aydınlatma ve tabela direklerine rastgele bağlanıyor. Çoğu zaman günlerce orada kalabiliyor. Ayrıca, araç trafik ve yaya yollarında, aracınızı kullanan iki veya tek kişi olmak üzere, sürüş sırasında tehlikeli davranışlar da son derece rahatsızlık verdiği gibi, cihazınız giderek antipatik bir hale dönüşüyor. Sonuç; bir vatandaş olarak, birçok insanın da rahatsız olduğu olayları abartısız, dürüstçe dile getirdim. Zannederim siz martı kurucu, sahipleri ve yetkilileri olarak gereken denetimlerinizi dürüst ve sorumlulukla yerine getirmiyorsunuz.”
Bu yaz elektrikli scooter’ların satışlarının yüzde 100 artması bekleniyor. Dünya gazetesinin haberine göre, küresel elektrikli scooter pazar büyüklüğünün 2030’a kadar yüzde 7,7'lik büyüme ile 41,98 milyar dolara ulaşması bekleniyor.
Elektrikli scooter’ların teknik özellikleri
Elektrikli scooterlar’ın ağırlıkları 12,5 kilodan başlıyor. En fazla 100-120 kilo taşıma kapasitesine sahip olan bu araçlar, kullanıcının ağırlığına bağlı olarak yaklaşık 25 km/h yapabiliyor. Maksimum hızda kullanıldığında 60 dakikaya kadar kullanım süresi veren araçlar, yaklaşık 8 saatte tam kapasite şarj olabiliyorlar.
Elektrikli scooter fiyatları
Bir elektrikli scooter satın alınmak istendiğinde teknik özelliklerine bağlı olarak fiyatlar, 2 bin TL’den 10 bin TL’ye kadar çeşitlilik gösterebiliyor. Diğer taraftan şehir içlerinde yaygın olarak, kiralanabilir/paylaşımlı e-scooter’lar bulmak mümkün. Bu araçların kiralama bedeli ise şöyle: Açılış ücreti genellikle 2 TL’den başlıyor ve dakika başına 0.55 kuruş ile 2 TL arasında değişkenlik gösteriyor. Türkiye’de kullanıcı sayısı ile birlikte paylaşımlı elektrikli scooter markalarının da sayısı artış göstermeye başladı.
Türkiye’de kaç adet paylaşımlı elektrikli scooter var?
Eylül 2020 tarihli Sözcü gazetesi haberine göre dünyadaki toplam paylaşımlı e-scooter sayısı 800 bin adede ulaşırken Türkiye bu sayının 35 bin adedini oluşturuyor. İstanbul, Ankara, İzmir başta olmak üzere Eskişehir, Gaziantep, Yalova, Hatay, Bursa, Antalya, Mersin, Muğla, Kahramanmaraş ve Kocaeli’nde kullanılıyor. Haziran 2021 tarihli HaberTurk’un haberinde de Türkiye’deki elektrikli scooter sayısının kesin olarak kaç adet olduğunun bilinmediği ancak 30 bin civarında olduğunun tahmin edildiği belirtiliyor. Ulaştırma ve Altyapı, Çevre ve Şehircilik ile İçişleri Bakanlıklarının çıkardığı son yönetmeliğe göre şehirde yaşayan her 200 kişiye bir scooter oranıyla bir düzenleme getirildi. Bu da İstanbul'da en fazla 77 bin 300 paylaşımlı scooter bulunabileceği anlamına geliyor. Diğer taraftan büyükşehir belediyelerince izin verilen paylaşımlı scooter sayısı, kullanım oranı ve talebin artması gibi durumlarda yüzde 50 artırılabilecek. Her bir şirkete, o il veya ilçedeki kotanın beşte biri kadar lisans verilebilecek. Böylece her ilçede en az beş ayrı şirketin faaliyet göstermesi mümkün olacak. Nüfusu 20 binin altındaki belediyelerde ise nüfusun 200'de biri olan maksimum lisans sayısı, ihtiyaç halinde üç katına kadar çıkarılabilecek.
“Elektrikli Skuter Yönetmeliği”ne göre kullanma kuralları
Ulaştırma ve Altyapı, Çevre ve Şehircilik ile İçişleri Bakanlıklarının ortaklaşa hazırladığı ve 14 Nisan 2021 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanan 30 maddelik “Elektrikli Skuter Yönetmeliği”ne göre;
Hız limiti: En fazla 25 km hızla gidilebilecek.
Yaş limiti: Kullanım için yaş sınırı 15 olarak belirlendi.
Yol kullanımı: Yaya yollarında, kaldırımlarda kullanım yasak. Bisiklet yolu ya da şeridi varsa taşıt yolunda sürülmeyecek. Azami hız sınırı 50 km ve üzeri olan karayollarında kullanılamayacak.
Seyir hali kuralları: Bir şeritte yan yana iki elektrikli scooter’ın şeridi işgal etmesi ve başka araçlara tutunup sürmek yasak. Manevra için işaret verme dışında aracın iki elle kontrol edilmesi zorunlu. Birden fazla kişi binemeyecek, sırtta taşınan eşyalar dışında yük taşınamayacak. İzin alınarak yapılan gösteriler dışında, akrobatik hareketler yapılarak sürülmesi yasak.
Park kuralları: Özel mülkiyetin ihlal edilmesi, kamu nizamının bozulması, yayaların veya engellilerin hareketlerini engelleyecek şekilde park edilmesi yasak. Şirketlerin bu şekilde park edilen araçları iki saat içinde kaldırmaları gerekiyor.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin düzenlemesi
Haziran ayı başında ise İBB Ulaşım Koordinasyon Merkezi (UKOME) toplantısında elektrikli scooter’ların kullanımı, denetimi ve yetki esaslarını belirleyen yönerge teklifi oy birliği ile kabul edildi. Yönetmelikte yer alan yaş, hız, park, seyir hali kullanım kuralları belediyenin kabul edilen yönergesinde de yer alırken şu kurallara yer verildi;
Yetkili firmalar belediyeye işgaliye bedeli ödeyecek ve yalnızca belediyenin izin verdiği yerlerde park edilebilecek.
İBB, elektrikli scooter hizmeti veren firmaları kayıt altına alarak lisanslayabilecek
Lisanslar 2 yıl geçerli olacak.
Firmalar, paylaşımlı scooter izni için, faaliyet gösterecekleri ilçeleri, scooter sayı ve durak yerlerini belirleyerek UKOME kararı alınmak üzere 15 Haziran - 15 Temmuz tarihleri arasında İBB'ye başvuruda bulunacak.
Firmalar, olumsuz hava koşullarında kullanıcılara bilgilendirme yapacak, gerekirse scooteri kullanıma kapatacak.
Yolculuk sonunda kullanıcıya, kullanım süresi, kullanım tutarı ile saat ve tarihi yazan fatura kesilmesi zorunlu olacak.
Yapılan son düzenlemeler sayesinde, elektrikli scooter’ların kimlere verildiği, nerden kiralandığı, nereye bırakıldığı, nerelerde kullanıldığında hem Bakanlık hem de İBB tarafından takip edilebilecek.
Ankara Büyükşehir Belediyesi’nin düzenlemesi
Ankara Büyükşehir Belediyesi de 14 Nisan 2021 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanan yönetmelik ve Ulaşım Koordinasyon Merkezi (UKOME) kararı doğrultusunda kent genelinde elektrikli scooter kullanımını izne bağladı. Haziran’ın 9’unda ise belediyeye bağlı Ankara Ulaşım Koordinasyon Merkezi, elektrikli scooter kullanımına ilişkin yönetmelik yayımladı.
Ankara’daki ilçe nüfusunun 3’te 1’i oranında izin verilen elektrikli scooterlar için yetki belgesi alanların dilekçeleriyle birlikte 21 Haziran-16 Temmuz 2021 tarihleri arasında Büyükşehir Belediyesi Ulaşım Daire Başkanlığına başvurması gerekiyor. Firmaların başvurusu için ilana çıkan Büyükşehir Belediyesi, 25 ilçenin tamamında toplam 9 bin 594 scooter kullanımına izin verecek.
Denetimler ve yaptırımlar nasıl gerçekleştirilecek?
Bakanlıkların Nisan 2021’de yayımladığı yönetmeliğin 21. maddesinin 1. fıkrasında bu husus şöyle belirtilmiş:
“Paylaşımlı e-skuter işletmeciliği faaliyeti yapanlar ile bu faaliyetlerden yararlananlar ve bu faaliyetlerde kullanılan her türlü e-skuterlerle ilgili olarak, İdare ile belediye denetim birimleri, bu Yönetmeliğin kendilerine yüklediği görev ve yetkileri doğrudan yerine getirir ve kullanırlar.”
Ayrıca aynı maddenin 3. fıkrası şöyle:
“E-skuterlerin 2918 sayılı Kanun kapsamına giren alanlarda mevzuatta belirtilen kurallara, şartlara, hak ve yükümlülüklere uygun olarak kullanımı hususundaki denetimler Emniyet Genel Müdürlüğü ve Jandarma Genel Komutanlığı kolluk personelince yerine getirilir.”
Kurallara uyulmaması halinde bu maddede belirtilen yetkililerin idari para cezası uygulama yetkisi de 22. maddenin 3. ve 4. fıkralarında belirtilmiş durumda.
Elektrikli scooter’da kask zorunlu mu?
Elektrikli Skuter Yönetmeliği’nde kask takma zorunluluğu bulunmuyor. Hatta Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nın yönetmeliği yayımladığı web sitesinde kullandığı görselde de kasksız bir e-scooter sürücüsü yer alıyor. Karayolu Trafik ve Yol Güvenliği Derneği Genel Başkan Yardımcısı Dr. Suat Sarı, BBC Türkçe’ye verdiği röportajda; e-scooter gibi toplumun yeni tanıştığı bir araçta kask kullanımının zorunlu tutulması gerektiğini belirtiyor.
Elektrikli scooter haberlerinden
Elektrikli scooter ile buzdolabı taşındı, 20 Haziran 2021
TRT Haber’de yer alan habere göre; İstanbul Okmeydanı'nda dört genç, bir buzdolabını, normalde tek kişinin binmesi gereken elektrikli scooter ile taşıdı.
Yayaya çarptı, sürücü yaralandı, 22 Haziran 2021
Kartal Sahil’de elektrikli scooter süren bir kadın, karşısına bir yayanın çıkmasıyla yaptığı ani manevra sonucu düşerek yaralandı. Yaralı kadın olay yerindeki ilk müdahalenin ardından hastaneye kaldırıldı.
E-scooter’lı postacılar, 18 Haziran 2021
DHA’nın haberine göre, Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu açıkladı: “İstanbul'da bugünden itibaren PTT dağıtım görevlileri teslimatlarını çevreci ulaşım aracı olan elektrikli skuter ile yapacaklar”
İki elektrikli scooter çarpıştı, 16 Mayıs 2021
Bir elektrikli scooter’a iki kişi binen ve diğerini de bir kişinin kullandığı üç genç, İstanbul Üsküdar’da çarpıştı.
Ölümlü kaza, 22 Eylül 2020
Pendik'te kiraladığı elektrikli scooter ile yaya geçidinden yolun karşısına geçmeye çalışan 20 yaşındaki genç, otomobilin çarpması sonucu hayatını kaybetti.
Motosiklet ile elektrikli scooter çarpıştı, 6 Ağustos 2020
İstanbul Fatih Unkapanı Köprüsünde elektrikli scooter ile motosiklet çarpıştı.
Kafa kafaya çarpışma, 15 Temmuz 2020
İstanbul'da 2 kadın, elektrikli scooter kullanırken kafa kafaya çarpıştı. Kazada kolu ve yüzü kan içinde kalan bir kadın, taksiyle hastaneye götürüldü.
