Müjdelerle açıklanan doğal gaz keşifleri: Türkiye’nin doğalgazı nerede?
Türkiye’de doğal gaz keşiflerine yönelik gelen eleştirileri yersiz bulanlar enerji bağımlılığı açısından keşiflerin önemine dikkat çekerken, konunun siyaset üstü değerlendirilmesi gerektiğini söylüyorlar.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez
“Arama kuyusundan elde edilen keşif sonrası, üretim testleri yapılır ve ilk bulgular paylaşılır. Sonrasında ise sahanın detaylı şekilde anlaşılması için tespit kuyuları açılır ve yapının boyutları daha net şekilde ortaya konulur. Proje, konusunda uzman bir kadro ile tam da bu şekilde takip ediliyor ve gerekli çalışmalar bilimsel veriler ışığında eksiksiz yerine getiriliyor. Bu süreçleri tamamlamadan bir keşif açıklaması yapmıyoruz. Bilimsel olmayan hiçbir keşfimiz yok. Arayamazsınız dediler aradık bulamazsınız dediler bulduk şimdi de çıkaramazsınız diyorlar çıkartacağız.”
Yeni Yüzyıl Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Yaşar Hacısalihoğlu
“Her şey 3 sondaj ve 2 sismik arama gemisine sahip olmamızla başladı. Yıllardır yapamadığımızı başardık ve üç tarafı denizlerle çevrili ülkemizin deniz alanlarına sahip çıkmaya karar verdik. Hem yüksek teknolojide hem de enerjide dışarıya olan bağımlılığımızda zincirler kırılmış durumdadır. Şimdi büyük yolculuğa çıkıyoruz. Daha çok üreteceğiz, en kıymetlileri üreteceğiz. Bulacağız, biz bulacağız, en kıymetli, doğal kaynakları bulacağız. Yaşadığımız bu müjdeli haberlere sevinemeyenler bizden olamazlar. Yürekleri kararmış, zihinleri işgale uğramış olanlar, ülkesinden, milletinden, değerlerinden kopanlardır. Sevinç üretemeyen asitli bünyelerin çevreye asit yaymaya çalışmalarına rağmen, yolumuza devam edeceğiz, yılmayacağız, körelmeyeceğiz, yüreklerimizden sevinci eksiltmeyeceğiz ve zihinlerimize hiçbir gücün zincir vurmasına izin vermeyeceğiz.”
Hürriyet Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Ahmet Hakan
“Karadeniz’de doğal gaz bulduk müjdesi karşısında mırın kırın edersen, ‘ama’ diye başlayan cümlelerle küçümsersen, sevince ortak olmazsan, yüzün düşer moralin bozulursa, bu tüm Türkiye’nin kazancıdır demezsen, aksileşir, hırçınlaşır, hazımsızlaşırsan, arama çalışmalarında bulunan herkese teşekkür etmezsen, açık ararsan, ‘rezerv miktarı da pek azmış canım’ falan diye tutum alırsan, ‘inşallah devamı gelir’ temennisinde bulunmazsan, sondaj gemilerini ülkemize kazandıranlara teşekkür etmezsen... Kaybedersin.”
Gazeteci Nasuhi Güngör
“Türkiye buraya gözü kapalı girmedi; önce kendi mühendisleriyle çalışmaya başladı, daha sonra gemilerini yapmaya başladı. Türkiye şu an elektrikli hidrolik olarak en güçlü su altı robotlarına sahip. Keşifler Türkiye’yi jeostratejik güç yapmanın yanı sıra enerji pazarından, kaynak ülke olma yoluna doğru götürecek.”
Habertürk Yazarı Nihal Bengisu Karaca
“Doğal gaz keşiflerini seçim malzemesi yapılıyor denilerek eleştiri yapılıyor fakat gayet seçim malzemesi yapılacak bir durum. ‘Bu yatırımı biz yaptık, bu sondaj gemilerini biz aldık, sismik araştırma gemilerini biz aldık, araştırma ve keşif robotlarını biz yaptık, bütün bu yatırımlarımız, gelecek nesillere yönelik hizmetimizdir’ diyerek elbette bir propaganda malzemesi yapılabilir. Keşifleri seçim malzemesi yapılıyor diyerek eleştirmek mantıklı değil.”
Konuya temkinli yaklaşan kimi uzmanlar keşiflerin henüz kesinleşmediğini dile getirirken; eleştirel yaklaşan siyasiler ve gazeteciler, keşiflerin siyasi malzeme yapıldığını belirtiyor ve doğal gaz zamlarına dikkat çekiyor.
CHP Genel Başkan Yardımcısı Ahmet Akın
“Sahanın doğal gaz rezervinin tam potansiyeli belli olmadan her açılan kuyudan müjde vermek; iktidarın yapmayı çok sevdiği açılışı daha önce yapılan fabrikayı tekrar törenle açmaya benzemektedir. Sakarya Gaz Sahası'yla ilgili henüz teknik raporu yokken; iktidarın siyasi şovu vardır. İktidar aynı sahayla ilgili art arda 3 kez müjde vererek; doğal gazın çıkarılması için henüz sahanın potansiyeli bilinmeden adeta kör bir bakışla yatırım kararı almaktadır.”
“İktidar sıkıştıkça Sakarya Gaz Sahası'ndan matruşka gibi müjdenin içinden müjde açıklıyor. Karadeniz'de ilk müjdenin verildiği 21 Ağustos 2020 tarihinden bu yana enerji faturalarında zam yağmuru yaşandı. 10 ayda enerji faturalarına tam 25 defa zam yapıldı. Bu süre içerisinde elektriğe yüzde 12,1; doğal gaza konutlarda yüzde 6,5; elektrik üretimi yapan santrallerde ise yüzde 22 oranında zam yapıldı. Bu durum müjdenin zam olarak yağdığının en açık göstergesidir.”
CHP Malatya Milletvekili Veli Ağbaba
"Öyle bir keşif ki, buldukça zam geliyor, buldukça zam geliyor..."
Saadet Partisi Genel Başkanı Yardımcısı Bülent Kaya
“Enerji yatırımları seçim malzemesi ya da bir PR çalışması yapılmadığı sürece önemli. Devlette nasıl süreklilik esas ise bu tarz çalışmaların da devamlılığı önemli. 3-5 yılda Türkiye ayağa kalkacak gibi düşünülerek, ‘2023’ gibi popülist hedefler konularak bunu bir seçim malzemesi yapmamak lazım. Bu ülkenin enerji bakımından dışa bağımlılığını ortadan kaldıracak projelerin yapılması lazım.”
Enerji Uzmanı Necdet Pamir
“Müjde olsa seviniriz, rezerv de olsa seviniriz ancak şu an itibariyle açıklananlar bulgudan öteye geçmiyor. Rezerv noktasına gelmeye daha çok zaman var. Çünkü siz iki boyutlu, üç boyutlu sismik araştırmalarını ve kimi jeolojik etütlerinizi birleştirip arkasından -burası olası bir petrol ya da doğal gaz yapısı- dersiniz. Sondajınızı yaparsınız. Tuna-1'de yapıldı ama tüm test kuyularında hep aynı sonuca ulaşıldı mı? Bir kuyuda petrol, doğal gaz emaresi almanız yetmiyor, tüm kuyularda aynı sonuca ulaşmanız gerekiyor.”
Enerji Uzmanı Arif Aktürk
"Müjdeli açıklamaların faturalara yansımadığını BOTAŞ'ın açıklamalarından da gördük. Bir petrol şirketi, sondaj çalışması yapılan yerde her şey kesinlik kazandıktan sonra ancak oraya yatırım yapabilir ki, biz bunun Karadeniz'de kısa sürede gerçekleşmesini mümkün görmüyoruz. Çünkü yapılan sondajların rezerve dönüşünü henüz bilimsel olarak kanıtlayamadık. Yeni müjdeler için beklemekte fayda var."
Sözcü Yazarı Necati Doğru
“Cumhurbaşkanı halkın nezdinde itibar ve desteğini iyice kaybettiği için başarı hikayesine ihtiyaç duyuyor olmalı; bunun için mi Karadeniz’de üst üste doğal gaz yatağı keşfettik müjdeleri sahne aldı.”
Bugüne kadar açıklanan doğal gaz rezervleri
9 Eylül 2004
Dönemin Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı Genel Müdürü Osman Saim Dinç, Akçakoca açıklarındaki sondaj sonucunda Karadeniz'in ilk ekonomik ve ticari doğal gaz keşfini yaptıklarını, "Yıl sonuna kadar doğal gaz karaya çıkartılacak" sözleriyle duyurdu. 2007 yılında dönemin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Hilmi Güler, "Akçakoca açıklarında çıkartılan doğal gaz Türkiye'de konutlarda tüketilen doğal gazın 10'da birini karşılayacak" açıklaması yapmıştı.
15 Mayıs 2009
Sakarya'nın Kaynarca ilçesinde, TPO tarafından yapılan sismik araştırmalar sonrasında bölgede doğal gaza rastlanınca sondaj çalışması başlatıldı.
17 Haziran 2010
TPAO'nun Batı Karadeniz açıklarında sürdürdüğü doğal gaz arama çalışmalarında bin 600 metre derinlikte yeni rezerv bulunduğu, Akçakoca sahilinin yaklaşık 14 kilometre açığında denizin 100 metre derinliğinde yeni kuyu açılarak sondaj çalışması başlatıldığı duyuruldu.
20 Nisan 2014
Türkiye’nin ihtiyaçlarına 40 yıl yetebilecek kaya gazı rezervinin Diyarbakır’da bulunduğu açıklandı.
9 Ocak 2015
Trakya'da faaliyet gösteren Kanada menşeli Marsa Enerji firması 600 milyon metreküp doğal gaz rezervinin bulunduğunu açıkladı.
8 Şubat 2019
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez Trakya’da doğal gaz bulunduğunu açıkladı.
21 Ağustos 2020
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Fatih sondaj gemisinin Karadeniz'de 320 milyar metreküplük gaz bulduğunu açıkladı. 17 Ekim 2020'de 320 milyar metreküplük rezerve ek olarak 85 milyar metreküplük bir keşfin daha yapıldığı açıklandı.
4 Haziran 2021
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Sakarya Gaz sahasındaki Amasra-1 kuyusunda 135 milyar metreküplük yeni bir doğal gaz keşfinin yapıldığını açıkladı.
Türkiye’nin 2023 doğal gaz hedefi
Türkiye'nin Kuzey Sakarya Gaz Sahası'nda yer alan Amasra-1 kuyusundaki 135 milyar metreküplük gaz keşfiyle Karadeniz'deki toplam rezervi 540 milyar metreküpe yükseldi. 21 Ağustos 2020'de Sakarya Gaz Sahası'nda 320 milyar metreküp doğal gaz rezervi bulunduğu açıklanmıştı. 17 Ekim 2020'de ise 85 milyar metreküp daha bulunmuştu.
Türkiye’nin Karadeniz’de üreteceği yerli doğalgazı işleyip kullanılır hale getirerek şebekeye verecek Filyos Doğal Gaz İşletme Tesisi’nin inşaatına başlandı. 2020 yılında "Hedef 2023'te Karadeniz gazını milletimizin kullanımına sunmak" diyen Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 4 Haziran 2021 tarihinde Filyos Limanı Açılışı ve Doğal Gaz İşletme Tesisleri Temel Atma Töreni’ne katılarak üretilecek doğal gazla ilgili bilgiler paylaştı.
Gazın 3 etapta çıkarılmasının planlandığını aktaran Erdoğan, süreç hakkında bilgiler verdi:
“1. aşama deniz tabanında kurulacak doğal gaz üretim sistemleri. 2. aşama karada doğal gazı işleyecek ve kullanıma hazır hale getirecek tesistir. 3. aşama ise denizdeki sistemle karadaki tesis arasındaki bağlantıyı sağlayacak boru hattıdır. Doğal gaz kullanıma hazır hale geldiğinde zaten ekonomimize büyük katkı sağlayacaktır. İlk etapta 10 kuyunun sondajını ve tamamlama işlemini bitirecek, ardından yeni sahalara açılacağız."
Türkiye’de doğal gaz fiyatı
Türkiye’de doğalgaz satış fiyatları bir kamu kuruluşu olan Boru Hatları İle Petrol Taşıma Anonim Şirketi (BOTAŞ) tarafından her ay güncelleniyor. Konutlara, sanayiye ve doğalgaz çevrim santrallerine ayrı ayrı olmak üzere üç ana grupta toplanan abonelere uygulanacak fiyatlar ayrıca tüketim miktarına göre de kademelendiriliyor. Tüketicinin ödediği doğal gaz birim fiyatı ise BOTAŞ’tan alım yapan dağıtım firmasının maliyetleri ve fiyata kâr payı eklenmesi sonucu illere göre farklılık gösteriyor.
Yıllar içerisinde doğal gaza gelen zamlar
TÜİK verilerine göre konutlardaki 1 m3 doğal gazın fiyatının, 2012 yılının Ocak-Haziran ayını içeren birinci döneminde 82.7 kuruş iken, 2012 yılının Temmuz-Aralık aylarını içeren ikinci döneminde 100.5 kuruşa (1 lira 5 kuruş) yükseldiği görülüyor.
2012 yılından 2016 yılına kadar ortalama 100 kuruş ile 110 kuruş arasında değişen fiyat aralığından ilerleyen konutlardaki doğal gaz fiyatı, TÜİK verilerine göre 2017 yılını ortalama 110 kuruş ile 116 kuruş arasındaki fiyat bandında geçiriyor.
Kur dalgalanmalarının yaşandığı 2018 yılına gelindiğinde ciddi artışlar yaşayan doğal gaz fiyatı, 2018 yılında gelen 3 büyük zamla yıl sonunda 167 kuruşa (1 lira 67 kuruş) kadar yükseliyor. Kaynak↗
2018 yılında gelen zamlar:
1 Ağustos’ta yüzde 9
1 Eylül’de yüzde 9
1 Ekim’de yüzde 9
2019 yılında yüzde 23.6 artış
2019 yılında 31 Temmuz tarihinde gelen yüzde 14.9 ve 31 Ağustos tarihinde gelen yüzde 14.9’luk zamlarla 178.3 kuruşa kadar yükselen konutlardaki doğal gaz fiyatı, TÜİK verilerine göre 2019 yılında bir önceki yıla göre yüzde 23,6 oranında artmış oluyor.
TÜİK verilerine göre 2020 yılının ilk döneminde konutlarda 182.6 kuruşa (1 lira 82.6 kuruş), sanayide 189 kuruşa (1 lira 89 kuruş) kadar yükselen doğal gaz fiyatları, 2020 yılının ikinci döneminde konutlarda 186.2 kuruşa kadar yükseliyor. Verilere göre 2019 yılında bir önceki yıla göre konutlarda yüzde 23.6 artan doğal gaz fiyatları, 2020 yılında da bir önceki yıla göre yüzde 4.4 artıyor. Kaynak↗
2021 yılında 7 zam
Fiyat tarifelerinin aylık olarak BOTAŞ tarafından hesaplandığı doğal gazda, 2021 yılı içerisinde temmuz ayına kadar toplam 7 defa zam yapıldı. Doğal gaz fiyatı 2021’in ilk 6 ayında her ay yüzde 1 oranında artarken, temmuz ayında yüzde 12 zam yapıldı.
BOTAŞ’ın doğal gaz dağıtım şirketleri için uyguladığı 2021 yılı Temmuz ayı toptan satış fiyatı:
Konut tüketicileri için TL/Sm3: 1.48
Sanayi aboneleri için TL/Sm3: 1.78
Elektrik üretim santralleri için TL/Sm3: 2.06 Kaynak↗
En çok aboneye sahip İGDAŞ’ın yıllara göre fiyat tarifesi
2021 verilerine göre 6 milyon 414 bin tüketici ile Türkiye’de en çok abone sayısına sahip gaz dağıtım şirketi olan İBB iştiraki İGDAŞ’ın, yıllara göre metreküp başına uyguladığı fiyat tarifesi:
2021: 1.87 TL
2020: 1.56 TL
2019: 1.52 TL
2018: 1.25 TL
2017: 0.95 TL
2016: 0.93 TL
2015: 1.01 TL
2014: 1.00 TL
2013: 0.92 TL
2012: 0.91 TL
2011: 0.71 TL
2010: 0.62 TL
2009: 0.61 TL
2008: 0.91 TL
2007: 0.52 TL Kaynak↗
Türkiye’nin doğal gaz ithalatı
Enerji Piyasaları Düzenleme Kurumu’nun (EPDK) her yıl düzenli olarak yayımladığı Doğal Gaz Piyasası Sektör Raporu verilerine göre, Türkiye en çok Rusya’dan gelen üç, Azerbaycan’dan gelen iki ve İran’dan gelen bir boru hattı üzerinden doğal gaz ihtiyacını karşılıyor.
2020 yılında 16.1 milyar metreküp doğal gaz ithalatının yapıldığı Rusya, aynı yıl için Türkiye’nin toplam gaz ithalatının yüzde 33,62’lik payını tek başına karşıladı. Rusya’dan yapılan ithalatı sırasıyla 11.5 milyar metreküp ile Azerbaycan, 5.3 milyar metreküp ile İran, 1.8 milyar metreküp ile Nijerya ve 7.6 milyar metreküp ile diğer ülkeler oluşturdu.
Yıllara göre Türkiye’nin doğal gaz ithalatı:
2020: 48 milyar 125 milyon m3
2019: 45 milyar 211 milyon m3
2018: 50 milyar 360 milyon m3
2017: 55 milyar 249 milyon m3
2016: 46 milyar 352 milyon m3
2015: 48 milyar 427 milyon m3
2014: 49 milyar 262 milyon m3
2013: 45 milyar 269 milyon m3
2012: 45 milyar 922 milyon m3
2011: 43 milyar 874 milyon m3
2010: 38 milyar 36 milyon m3
2009: 35 milyar 856 milyon m3
2008: 37 milyar 350 milyon m3
2007: 35 milyar 842 milyon m3 Kaynak↗
Türkiye’nin doğal gaz üretimi
EPDK’nın yayımladığı Doğal Gaz Piyasası Sektör Raporu verilerine göre, Türkiye’nin yıllara göre doğal gaz üretimi:
2020: 441,27 milyon Sm3
2019: 473,87 milyon Sm3
2018: 428,17 milyon Sm3
2017: 354,146 milyon Sm3
2016: 367,28 milyon Sm3
2015: 381,37 milyon Sm3
2014: 479,39 milyon Sm3
2013: 537 milyon Sm3
2012: 632 milyon Sm3
2011: 759 milyon Sm3
2010: 682 milyon Sm3
2009: 684 milyon Sm3
2008: 969 milyon Sm3
2007: 874 milyon Sm3 Kaynak↗
*1 Sm3 doğal gaz, 15°C ve 1,01325 bar mutlak basınçtaki 1 m3 doğal gaz hacmine eşittir.
Türkiye’nin doğal gaz ihracat
Doğal Gaz Piyasası Sektör Raporu verilerine göre Türkiye’nin yıllara göre doğal gaz ihracatı:
2020: 577,52 milyon Sm3
2019 762,68 milyon Sm3
2018 673,28 milyon Sm3
2017 630,67 milyon Sm3
2016 674,68 milyon Sm3
2015 623,94 milyon Sm3
2014 632,63 milyon Sm3
2013 682 milyon Sm3
2012 611 milyon Sm3
2011 714 milyon Sm3
2010 648,6 milyon Sm3 Kaynak↗
*1 Sm3 doğal gaz, 15°C ve 1,01325 bar mutlak basınçtaki 1 m3 doğal gaz hacmine eşittir.
Doğal gaz keşfi halk tarafından nasıl karşılandı?
Türkiye Raporu, 2020 yılının ağustos ayında Sakarya Gaz Sahası’nda 320 milyar metreküp doğal gaz keşfinin açıklanmasının ardından “Toplum Penceresinde Doğalgaz Keşfi” başlıklı kamuoyu araştırması gerçekleştirdi. Türkiye Raporu’nun katılımcılara yönelttiği 4 soru üzerinden gerçekleşen anketin sonuçlarına göre, katılımcıların yüzde 52.2’si yapılan doğal gaz keşfinin Türkiye’yi içinde bulunduğu ekonomik sıkıntılardan kurtaracağını düşünüyor.
Ankette, “Karadeniz’de yapılan doğal gaz keşfi ile ilgili sayacağım ifadelere ne derece katılırsınız?” sorusu çerçevesinde yöneltilen ifadeler ve katılımcı oranları:
“Türkiye’yi içinde bulunduğu ekonomik sıkıntılardan kurtaracağını düşünüyorum.” ifadesine katılanların oranı yüzde 52.2, katılmayanların oranı yüzde 33.6, kararsızlar yüzde 14.2.
“Bu keşfin potansiyeli ve ekonomik faydası hakkında şüphelerim var.” İfadesine katılanların oranı yüzde 36.2, katılmayanların oranı yüzde 45, kararsızlar yüzde 18.8.
“Doğalgazdan elde edilecek gelirin halkın refahını artıracağını düşünüyorum.” İfadesine katılanların oranı yüzde 47.5, katılmayanların oranı yüzde 39.4, karasızlar yüzde 13.1.
“Doğalgazdan elde edilecek gelirin eşit dağıtılması konusunda endişeliyim.” İfadesine katılanların oranı yüzde 46, katılmayanların oranı yüzde 39.6, kararsızlar yüzde 14.4. Kaynak↗
