NFT nedir? Kripto sanat çılgınlık mı, sanatın geleceği mi?
Sanat için devrim niteliğinde olduğuna inananlar ve önemli bir yatırım aracı olarak görenler; NFT’nin sanat endüstrisini demokratikleştirdiğini, gelecek adına en önemli yatırım araçları arasında olduğunu dillendiriyor.
Everydays: The First 5.000 Days eserinin yapımcısı Mike Winkelmann (Beeple)
“NFT, sanat pazarındaki demokratikleşmenin bir göstergesi. Bunun sanat tarihinde yeni bir dönemin başlangıcı olduğunu düşünüyorum."
Jack Dorsey’in tweet’ini satın alan Bridge Oracle CEO'su Sina Estavi
"NFT, yükselişte olan bir piyasa ve daha yeni başlıyor. Tüm dijital sanat formları, müzik, fotoğraf, video tweet ve blog paylaşımları NFT olarak alınıp satılabiliyor."
"Bu dijital varlık olarak insanlık tarihinin bir parçası. Bundan 50 yıl sonra insanlık tarihinin ilk tweet’inin fiyatının ne olacağını kim bilebilir… Gerçekleştirdiğim alım yatırımcılar tarafından takdir edildi çünkü NFT’nin değeriyle gelecekteki fiyatını ve sosyal medyada yarattığı etkiyi biliyorlar.”
Everydays: The First 5.000 Days alıcısı Vignesh Sundaresan (Metakovan)
“NFT’ler, kriptoyu ana akıma getirecek. Çok daha fazla insanın NFT’leri kullanacağı bir yılın içindeyiz. NFT’ler milliyetleri ve sosyal geçmişleri ne olursa olsun, tüm dünyadaki dijital sanatçılar için daha kolay erişilebilir hale getirerek sanat dünyasını demokratikleştirebilirler.”
Cüneyt Özdemir ve Saba Tümer’in tweet’ini satın alan Global Agency'nin kurucusu İzzet Pinto
“NFT’de büyük bir gelecek görüyorum. 5 yıl sonra herkes, keşke ben de bu piyasaya girseydim diyecek. Ben doğru olanı yaptığımı biliyorum. Dijital ortamda bir eseri kopyalamak çok kolay iken; NFT, eser haklarının kime ait olduğunu ortaya koyarak bu sorunu çözüyor. Aldığım tweet’ler aynı zamanda büyük bir PR değeri taşıyor. Güçlü bir marka bunu bir reklam kampanyasında kullanmak için satın alabilir.”
“Türkiye’nin en büyük NFT platformunu kurmayı hedefliyoruz. Bu kapsamda da dijital varlıkların ne kadar değerli olabileceğini göstermek istiyoruz. 15 yıldır Türk dizi ve formatlarını dünyaya açıyoruz. Yaptığımız işi NFT dünyasıyla birleştirip dijital bir ekosistem yaratmak istiyoruz. Bunun için de ünlülerle iş birliği yapıp dünya çapındaki hayranlarına ulaştırmak istedikleri koleksiyonlarında açık arttırmayla aracı olmak istiyoruz. On sene önce bir fikir insanı milyoner yapabilirdi, şu anda iyi bir fikir insanı milyarder yapar.”
Çizer Tarık Tolunay
“NFT ile galericiler, yayıncılar gibi aracılardan kurtulmuş oluyoruz. Bu tarz aracılar ana aktör olan yaratıcıya çok küçük rakamlar layık görüyor. Galeriler yüzde 60-70 civarında komisyon alıyor. Ama şimdi bu yeni platformlarda benden yüzde 15 komisyon alındı. Az değil ama şu anki sistemdeki komisyon oranlarına göre daha az can acıtıcı. NFT bize daha adil bir sistem vadediyor, bu güzel bir önerme.”
Şarkıcı The Weeknd
"NFT, müzik endüstrisine demokrasi getiriyor."
Şarkıcı Snoop Dogg
“Sektörün yıllar içerisinde analogdan dijitale geçiş yaptığını gördüm ve bununla beraber teknolojinin sanatçılar ile hayranları arasında bir bağ oluşturduğuna da tanık oldum. NFT’ler harika bir yenilik ve ilk NFT deneyimimi yaşamak benim için bir onur.”
Oyuncu Lindsay Lohan
“Hollywood ve müzik endüstrisi nihayet kripto ile uyanışa geçti. Bu büyük ölçüde NFT sayesinde gerçekleşmiş durumda. Tüm dünya, NFT alanı hakkında daha fazla şey öğrenmeye hevesli. İçerik oluşturucular ile içerik hayranları arasındaki uçurumun kapatılmasını sağlayan bu devrimin bir parçası olmaktan ötürü son derece mutluyum.”
Blockchain uzmanı ve akademisyen İsmail Hakkı Polat
“NFT; kültür, sanat, oyun, spor gibi sektör koleksiyonerlerinin buradaki izleyici ve fan kitleleri için çok önemli bir cazibe unsuru oldu. NFT ile dijital içeriklerin orijinalliği tescillenecek ve denecek ki bu dijital dünyada şunlar orijinal eser olarak kabul ediliyor sen bunun fotoğrafını çeksen bile sahibi değilsin, türev kullanıcısın. O anlamda bu dijital dünyada yeni orijinallik teknikleri olacak ve tekillik anlamında birtakım yenilikler getirecek.”
Bu işte gelecek görmeyenler; NFT’nin bir balon olduğunu, bu alanda yatırım gerçekleştiren birçok kişinin yatırımlarının sıfırlanacağını çünkü NFT üretiminin sınırsız olduğunu belirtiyor. Kimileri ise NFT’nin sanatı değersizleştirdiğini açıklıyor.
Litecoin’in kurucusu Charlie Lee
“NFT’lerle ilgili problem aslında kıt varlıklar olmamaları. Sonsuz sayıda token üretmek için hiçbir masraf yok. Tabii ki Justin Roiland’ın NFT’si özgün ve çok güzel ancak Matt Groening ve Mike Judge gibilerini ya da binlerce başka sanatçıyı yeni NFT’ler yapmaktan alıkoyacak bir şey var mı? NFT’lerin tam tersine, gerçek sanat eserleri ise maliyetsiz değildir. Bir sanat eseri yapmak zaman ve emek ister. Picasso, binlerce sanat eseri yapabilir ama bunun için tüm hayatını vermesi gerekir. Dolayısıyla yaptığı hem kıt hem de değerli olur. NFT’lerin kıtlığı ise yapay. Maliyetsiz olmasından ötürü bir süre sonra her taraf NFT’lerini pahalıya satmak isteyen birçok sanatçıyla dolacak. Arz, talebi aşacak ve fiyat da çakılacak.
Binance CEO’su Changpeng Zhao
“NFT’lerin birçoğunun değeri sıfıra düşecek.”
Attack of the 50-foot Blockchain Kitabı’nın Yazarı David Gerard
"Kripto dünyası her zaman gerçek parayla satmak için yeni bir tür değersiz sihirli fasulye yaratmakla ilgiliydi. Önce bitcoinler, sonra altcoinler, sonra ICO tokenleri, sonra DeFi, şimdi de NFT'ler."
"NFT'ler tamamen kripto dolandırıcılarının yararına. Sanatçıların hizmet ettiği tek amaç, hevesli emiciler olarak kripto kavramını pompalamak ve tabii ki NFT'leri basmak için kripto para satın almak.”
Bitcoin eleştirileriyle tanınan yatırımcı Peter Schiff
“Ethereum ve NFT yatırımcıları, köpeklerini 10 bin dolara satmaya çalışan bir evcil hayvan sahibine benziyor. Bu sırada, bu kadar pahalı bir şekilde evcil hayvan satın alımına ilgi yok. Sonuç olarak köpek satıcısı, köpeğini 5 bin dolarlık iki kedi ile değiştirmek zorunda kalır.”
Blockchain platformu Cardano’nun kurucusu Charles Hoskinson
“Ethereum piyasa modeli temelde kusurludur ve uzun vadede sürdürülemez. Bana inanmıyor musunuz? Benim için bir şeyler yapın; Blackberry telefonunuzu çıkarın, Netscape tarayıcınızda Yahoo’ya girin ve Myspace profilinizi arayın! Şu an bunları yapabilir misiniz? İşte işler bu kadar çabuk değişebiliyor.”
Gazeteci Zeki Coşkun
“Moronlar’ın yakılarak NFT’ye çevrilmesi, reel ortamda fiziksel varlığa sahip bir ürünün külliyen imha edilip kriptolaştırılması, işin sahipleri tarafından, “sanatın kendi dışavurumu” olarak niteleniyor! 2006’da bir müzayedeyi ve katılımcılarını resmeden Banksy, resmin üstüne şu tümceyi iliştiriyordu: Siz moronların gerçekten bu b.ktan şeyi satın alacağınıza inanamıyorum. İşin daha ötesi yaşanıyor bugün: Kripto yuppieler, kripto moronlar… ve kripto servetler dolaşıyor ortalıkta.”
“Mevcut düzen diye bir şey yok çoktandır. Salgın öncesinin son performansını hatırlamak yeterli: Art Basel Miami’de koli bandıyla duvara yapıştırılan muz 120 bin dolara satılmıştı. Bildiğiniz muz. Sanatçı bu işe, Komedyen adını vermişti. Küresel ticaretin ironisini yaptığını söylüyordu. Sonra bir başka sanatçı geliyor, duvardaki muzu alıp mideye indiriyordu… Bu performansın adı da Aç Sanatçı’ydı. Hasılı, kripto zamanlardan geçiyoruz. Her şey olur.”
Hande Şekerciler ve Arda Yalkın ortak platformu Ha:ar
"NFT bir sunuş biçimi. Biz NFT piyasasının beğenisine yönelik işler yapmıyoruz. Hali hazırda yaptığımız eserlerin NFT edisyonlarını da çıkarıyoruz. Bu ikisinin negatif anlamda birbirini etkileyeceğiniz de düşünmüyoruz.”
“Şu anda kripto piyasa inanılmaz bir yükseliş yakaladı. Bunda kripto para birimlerinin değerini arttırmak isteyen bizzat mining, kripto para ticareti yapan kişilerin yüksek miktarda NFT alımı yapmasının da etkisi var. Sanatçılar açısında galeri payı, sergi masrafı, fiziksel üretim harcamaları olmadan elde edilebilecek inanılmaz bir gelir potansiyeli var. Öte yandan, göreceksiniz, bu patlamada on binlerce dolara satılan eserlerin çok küçük bir bölümü hariç hepsi değerinin tamamını kaybedecek.”
Gelişen teknoloji ve değişen ekonomik kültürle birlikte hayatımıza giren kripto paraların güvenilirliği hala tartışılırken, dijital bir içeriğin tescillenmesi olarak açıklanabilecek NFT yani (Non Fungible Tokens) hayatımıza girdi. Adını geçtiğimiz günlerde duymaya başladığımız NFT, sansasyonel haberlerle gündeme gelmeye devam ediyor.
‘Beeple’ lakaplı kripto sanatçı ve grafik tasarımcı Mike Winkelmann tarafından üretilen “Everydays: The First 5.000 Days” isimli dijital formattaki jpeg dosyasının milyonlarca dolara satılmasıyla gündeme gelen kripto sanat ve NFT konusu, büyük bir hızla ilerliyor. Dijital bir görüntünün yanı sıra bir tweet’i, bir tabloyu, bir GIF’i veya şarkıyı da temsil edebilen ya da tescilleyebilen NFT, tartışmaları da beraberinde getiriyor.
Bir tweet’in hatta kahkahanın satılmasına olanak sağlayan NFT, kimi uzmanlara göre sanat ekonomisinde bir devrim, kimilerine göre ise finansal bir balon olarak dillendiriliyor. Peki dijital dünyanın yeni trendi olan NFT nedir, uzmanlar neler söylüyor, araştırmalar ne gösteriyor, gerçekler ne?
NFT nedir?
Kripto para birimlerinin kullandığı teknoloji olan NFT, sanat eserlerinin ya da koleksiyon parçalarının özgünlüğünü tescil ediyor. Non-Fungible Token yani kısaca NFT değiştirilemez token anlamına geliyor. Bu tokenlar, kripto para birimlerinin aksine birbirleriyle takas edilemiyor çünkü her değiştirilemez token, dijital para birimlerinin aksine birbirinden farklı zincirleme ile oluşturuluyor. Genellikle Ethereum altyapısındaki bu dijital varlıklar, ERC-721 ve ERC-1155 standartlarına göre oluşturuluyorlar.
Ethereum nedir?
Genel olarak bir alt coin statüsünde görülse de Ethereum esasında blockchain teknolojisinin gelişmesini ve daha fazla alanda kullanılmasını amaçlayan bir yenilikçi bir sistemdir. Ethereum kısaca, güç kaynağı olarak Ether (ETH) kripto para birimini alan bir Kripto İşletim Sistemidir.
Nasıl başladı?
NFT’lerin temeli CryptoKitties ile atıldı. Aralık 2017'de, Kanada merkezli şirket Dapper Labs tarafından yaratılan eğlenceli görünümlü karikatür kediler, alınıp satılarak ilk NFT’leri oluşturdu. Her bir kedi, Ethereum blok zinciri platformunda takas edilebilir şekilde, belli bir kedi karikatürüne sahip olma hakkı veren bir tapu olarak alınıp satılabilen benzersiz bir rakam dizisiyle ilişkilendirildi. Bu kripto kedi alım satımı kullanıcılar arasında o kadar büyüdü ki, CryptoKitties ile ilgili işlemler Ethereum'u blokladı ve yavaşlattı. Günümüzde nerdeyse bir yatırım aracı olarak görülen ve Rarible, OpenSea ve Nifty Gateway gibi çevrim içi platformlardan alınıp satılabilen NFT’ler, kimi uzmanlar tarafından sanatın geleceği olarak görülüyor.
Köklü müzayede evi Christie’s’te satılan ilk NFT eser, 69,3 milyon dolara satıldı
Önemli satışların yapıldığı ve hatta Leonardo da Vinci’nin de eserlerinin satıldığı ünlü müzayede evi Christie’s’te satılan ‘Beeple’ lakaplı kripto sanatçı ve grafik tasarımcı Mike Winkelmann’ın eseri “Everydays: The First 5.000 Days”, 69,3 milyon dolara satıldı. Beeple tarafından 13 yıldır paylaşılan dijital eserlerin kolajı olan The First 5.000 Days isimli jpeg formatındaki dijital dosya, tarihi bir fiyata satılarak dikkatleri NFT’nin üzerine çekti. Ayrıca satış, bir sanatçının hayattayken satılan en pahalı eserleri arasında, en yüksek miktar alan üçüncü eser oldu.
Jack Dorsey ilk tweet’ini NFT olarak sattı
Twitter CEO’su Jack Dorsey, Twitter’ın kurulduğu tarih olan 21 Mart 2006’da attığı ilk tweet’ini NFT haline getirerek satışa sundu. Dorsey’in “Twitter’ımı şimdi kuruyorum” tweet’i, NFT pazaryeri olan Valuables BY Cent üzerinden açık artırmayla, Bridge Oracle'ın CEO'su Sina Estavi’ye 2,9 milyon dolara satıldı. Tweet’i alan Türk asıllı iş insanı Sina Estavi, akıllı bir yatırım yaptığını söyledi.
Elon Musk NFT şarkısı yaptı, satışa çıkardı
Elon Musk NFT için yazdığı şarkıyı, NFT olarak satışa çıkardı, medyada yer alan haberlere göre şarkıya 1.1 milyon dolar teklif alan Musk, satıştan vazgeçti. Tesla ve SpaceX'in CEO'su Musk'ın yazdığı şarkının Türkçe çevirisi ise şöyle: “Gösterişiniz için NFT. Bilgilsayarlar asla uyumaz. O onaylı, garantili.”
Musk ayrıca şarkısına bir de klip yaptı. Klipte üstünde NFT yazan bir ödül bulunuyor. Ödülün üstünde, "Bilgisayarlar asla uyumaz" ve "Hodl" yazıyor. Hodl, Musk'ın da yatırımcısı olduğu kripto para dünyasında eldeki kripto parayı tutmak anlamına geliyor.
Bir makale 563 bin dolara satıldı
New York Times Köşe Yazarı Kevin Roose’un NFT olarak sattığı makale, 563 bin dolara alıcı buldu. 'Bunu Blockchain üzerinden satın alın' başlıklı köşe yazısını içeren makale için Roose, "Teklif verin, gazetenin 170 yıllık tarihindeki ilk NFT'ye sahip olabilirsiniz.” ifadelerini kullanmıştı. Kendisine 'Farzin' adını veren bir koleksiyoncu tarafından 536 bin dolar değerindeki kripto para ile satın alınan makale, bu alanda bir ilki oluşturdu.
Cüneyt Özdemir tweet’ini sattı
Gazeteci Cüneyt Özdemir, 'Türkiye'nin en pahalı tweeti' diye tanımladığı paylaşımını NFT ile 10 bin dolara sattığını duyurdu. Özdemir, “Bu tweet bir 'sanat eseri'dir" şeklindeki paylaşımını NFT ile 10 bin dolara sattığını, "Türkiye’nin en pahalı tweetini sattık" ifadesiyle duyurdu.
Saba Tümer, kahkahasını 90 bin liraya sattı
Kahkahası ile tanınan ünlü sunucu Saba Tümer, son zamanlarda birçok ünlü ismin NFT yolu ile satışa çıkardığı şeylere bir yenisini ekledi. Daha önce de sigortalattığı kahkahasını 90 bin TL'ye sattı.
Bir piksellik görsel, 1.36 milyon dolara satıldı
Türk tasarımcı Murat Pak'ın, bir pikselin görüntüsünün yer aldığı NFT eseri açık artırmada 1.36 milyon dolara satıldı. Sotheby's müzayede evinde sanal ortamda düzenlenen müzayedede tek bir pikselin görüntüsünden oluşan ‘The Pixel’ adlı çalışmanın açık artırması 90 dakika sürdü. Müzayedede Pak'ın NFT sanat eserlerinin satışından toplamda 16.8 milyon dolar elde edildi.
2020’de yüzde 300’lük artış
Bir nevi kripto koleksiyon olarak adlandırılabilecek NFT’ler, benzersiz ya da sınırlı bir varlığın yaratıcısı tarafından şifrelenerek imzalanmış ve doğrulanmış dijital sertifika olarak her geçen gün güvenilirliğini artırıyor. NFT'lerle ilgili pazar öngörüleri yayımlayan bir şirket olan NonFungible.com'un 2020 yılı için hazırladığı raporda, 2020'de NFT ticaretinin bir önceki yıla göre yüzde 300 artış yaşadığı belirtiliyor. Gittikçe popüler hale gelen NFT’ler, milyonlarca dolara alıcı bulabildiği gibi daha küçük telif ücretleri karşılığında da satılabiliyor. Kripto uzmanları pazarın 2021 itibariyle çok daha hızlı büyüyeceğini öngörüyor.
Son 1 ayda 250 milyonun üzerinde satış
Bugüne kadarki en yüksek gelirli NFT projesi olan NBA Top Shot (NBA oyuncularının en iyi hareketlerinden oluşan minik videolar) ile sadece son 1 ayda 152 milyon dolarlık satış yapıldı. NFT için önemli toplu projeler arasında yer alan CryptoPunks ise son 1 ayda 83 milyon doların üzerinde satış gerçekleştirdi.
Toplu NFT projelerinin toplam satışları:
NBA Top Shot 517 milyon 863 bin dolar
CryptoPunks 234 milyon 89 bin dolar
Hashmasks 48 milyon 264 bin dolar
Sorare 33 milyon 871 bin dolar
CryptoKitties 33 milyon 87 bin dolar Kaynak↗
En yüksek 5 bireysel satış:
Everydays: The First 5.000 Days - 69 milyon dolar
CryptoPunks Koleksiyonu/7804 ve 3100 sayılı parçalar – Her biri 7.6 milyon dolar
Crossroad – 6.6 milyon dolar
Jack Dorsey’in ilk tweet’i – 2.5 milyon dolar
CryptoPunks Koleksiyonu/6965 sayılı parça – 1.54 milyon dolar
