Suriye'de Yeni Bir Dönem
Beşar Esad rejiminin sona ermesi yıllardır süren baskı ve iç savaş sonrası halk için bir dönüm noktası olarak değerlendiriliyor.
Türkiye’deki Suriyeliler
İbrahim
“Suriye'de pek çok bölgede halen su yok, elektrik günün belli saatlerinde geliyor. Daha ülkeyi kimin, nasıl yöneteceği bile belli değil ama Suriye'yi ayağa kaldırmak için dönmemiz gerekiyor.”
“Allah'a şükür yolumuz açıldı, Esad gitti, savaş bitti. 10 yıldır İstanbul'daydım. Türklerden Allah razı olsun, bize çok yardım ettiler.”
“Savaş bitti artık ülkemize dönmeye karar verdik. Hayat artık bizim için yeni başlıyor.”
“Elhamdülillah savaş bitti. Türkiye çok güzel ama vatanımız Suriye.”
Cumhurbaşkanı
“61 yıldır kanla, zulümle, baskıyla ve zorbalıkla ayakta kalan Baas diktatörlüğü tamamen çöktü, Şam asıl sahiplerine geçti. Suriye ihtilafını diyalog yoluyla çözme çağrılarımız eski rejim tarafından küstahça reddedilmiş, ülkemizin uzattığı elin değeri bilinmemiş, manası anlaşılmamıştır.”
Dışişleri Bakanı
Hakan Fidan
“Zor günlerinde Suriyeli kardeşlerine el uzatmış Türkiye, Şam'da açılan yeni sayfada da yanlarında olacak.”
TBMM Başkanı
Numan Kurtulmuş
“Bu geçiş sürecinde toplumun bütün kesimlerinin işin içerisinde olduğu; din, dil, mezhep ve etnik köken bakımından hiçbir Suriyeli vatandaşın dışlanmadığı, ötekileştirilmediği, herkesi kapsayan bir Suriye yönetiminin kurulması en temel arzumuzdur. Bu çerçevede Türkiye olarak, Suriye'nin demokratik bir şekilde yeniden inşası, 61 yıl süren bu acıların herhangi bir düşmanlık, herhangi bir intikam hislerine meydan vermeksizin herkesi kuşatacak şekilde bu sürecin tamamlanması için elimizden gelen her türlü desteği Suriyeli kardeşlerimize vermeye hazırız.”
Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri
Antonio Guterres
“14 yıllık vahşi savaş ve diktatör rejimin sona ermesinin ardından Suriye halkı, istikrarlı ve barışçıl gelecek inşa etmek için tarihi fırsatla karşı karşıya.”
Bölgede yeni bir kaos dalgası ve güç mücadeleleri yaşanacağı endişesi taşınıyor.
CHP Dış Politikadan Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı
İlhan Uzgel
“Şu anki durumun Türkiye’ye riskler barındırdığını düşünüyoruz. Öncelikle bu risklerin minimilize edilmesi gerekiyor. Bir rejim yıkıldığında çok ciddi bir istikrarsızlık durumu, kaos ortaya çıkabiliyor. Şimdiki görüntü bir kaos görüntüsü olmasa bile her an HTŞ içinde de çatışma çıkabilir, HTŞ-PYD-Suriye Milli Ordusu içerisinde de çatışmalar çıkabilir, bir defa bunun önlenmesi gerekiliyor. Hükümetin buna göre önlem alması, sınır güvenliğine dikkat etmesi gerekiyor.”
Yeniden Refah Partisi Genel Başkanı
Fatih Erbakan
Evet, rejim sona erdi ama şimdi bu rejimin yerine ne gelecek konusu büyük önem arz ediyor. ABD ve İsrail kuklası bir yönetim mi olacak yoksa gerçekten Suriye halkının ve bölgedeki Müslüman ülkelerin çıkarlarını koruyacak bir yönetim mi olacak? Suriye’de olası hükümet krizi ve otorite boşluğu büyük bir kaosa zemin hazırlayacak ve bu durum da İsrail’in Siyonist yayılmacı emellerine fayda sağlayacaktır. Suriye'nin Irak gibi parçalanması, Allah korusun Türkiye ve İran'ın bölünmesini de beraberinde getirir. Türkiye, bu kirli oyuna karşı gerekli adımları acilen atmalıdır.”
Vatan Partisi Genel Başkanı
Doğu Perinçek
“Orta Çağ karanlığı Suriye’nin üzerine çöküyor. Filistin ve Lübnan kuzeyden kuşatılıyor. Suriye etnik ve mezhepsel çatışmaların içine itiliyor. Sığınmacı sorunu büyüyor. ABD ve İsrail’in Türkiye’yi bölme tehdidi ağırlaşıyor. Türk Silahlı Kuvvetleri tehdidin büyümesine fırsat vermeden PKK/PYD’nin işgal ettiği alana hızla girmeli ve kukla devlet girişimini derhal dağıtmalıdır.”
Gazeteci
Murad Asiltürk
“Bakışımız, meşru hükümetin silahla devrilmesi yolunun açılması halinde bunun sonunun olmadığı ve her zaman için askeri gücü elinde bulunduran Amerika gibi adaletten uzak ülkelerin ekmeğine yağ süreceği doğrultusundadır. İç savaş bir ülkenin başına gelecek en büyük yıkımdır. Bunun yerine kim ve ne olursa olsun daha iyidir.”
Gazeteci
Fatih Altaylı
“Doğrusunu isterseniz, Esad’ın Baas rejiminin düşmesi ve Suriye’de kontrolün YPG ile HTŞ arasında paylaşılmaya başlanmasının Türkiye’deki troller ve siyasal İslamcıların ahmakları arasında yarattığı ‘sevinç’ havasına pek katılamıyorum. Yan komşumuzda ABD destekli bir terör devleti oluşturulma çabasından zaten rahatsızken, bir de ülkenin geri kalanında Afganistan benzeri bir ‘Talibanımsı rejim’in temellerinin atılması son derece tedirgin edici.”
TİP Genel Başkanı
Erkan Baş
“Şam düştü, Esad devrildi, cihatçı terör örgütü HTŞ kazandı. Buna sevinenler var. Amerika Birleşik Devletleri sevindi, İsrail sevindi. Ülkemizin yanı başında cihatçı, şeriatçı bir çetenin ABD, İsrail ve Tayyip Erdoğan desteğiyle iktidarı ele geçirmesine sevinenler aynısını Türkiye için hayal ediyorlar. ABD'yle, İsrail'le iş tutmak bütün bölge halklarına zarar verir. Türkler, Kürtler, Araplar, Acemler ve tüm halklar daha büyük bir ateşin ortasına atılmak isteniyor. Deneyimle sabittir, emperyalistlerin planlarından barış gelmez.”
Suriye'de Yeni Bir Dönem
Suriye’de 61 yıllık Baas rejimi çöktü. Muhalif grupların Şam’ı ele geçirmesiyle Suriye’de yeni bir dönem başladı.
27 Kasım’da harekete geçen rejim karşıtı Heyet Tahrir Şam'ın (HTŞ) başını çektiği muhalif gruplar, 8 Aralık’ta Şam’daki Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nı kontrol altına alarak rejimin sonunu resmen ilan etti.
Suriye'nin güneyindeki Dera'da bir grup öğrencinin 15 Mart 2011'de başlattığı halk hareketi sonrası ülkede 13 yıldır iş savaş yaşanıyordu. Muhalifler, kuzeyden güneye yaptıkları kapsamlı bir operasyonla Hama, Halep ve diğer stratejik bölgeleri ele geçirerek Şam’a kadar ilerlediler. Başkentteki rejim destekçileri ve Hizbullah güçlerinin büyük ölçüde direnç göstermediği belirtildi. Şam’ın düşmesi 61 yıllık Baas Partisi ve 53 yıllık Esad ailesi iktidarını sona erdirirken Suriye'de yeni bir dönemin başlangıcını işaret ediyor.
Suriye'deki gelişmeleri farklı taraflar olumlu ve olumsuz olarak değerlendiriyor. İşte aklayanlar ve karalayanlar:
Suriye İç Savaşı'nın İnsani Bedeli
- Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad’a karşı barışçıl eylemlerle başlayan olaylar, 2011 yılında iç savaş boyutlarına ulaştı.
- 2011'de nüfusu 22 milyon olan ülkede, 13 yılda 600 binden fazla kişi hayatını kaybetti.
- Yaklaşık 6,5 milyon Suriyeli ülke içinde yerinden edilmiş durumda. Çoğu çadırlarda ya da sağlıksız koşullarda yaşıyor.
- Neredeyse 6 milyon sığınmacı da Suriye'yi terk etti.
Kaynak: BBC
Suriye'deki İnsan Hakları İhlalleri ve İşkence Raporu
- İç savaş boyunca 1,2 milyon Suriyeliye çeşitli işkenceler uygulandı.
- Baas rejiminin uyguladığı 72 ayrı işkence metodu tespit edildi.
- Sednaya 2011’den itibaren çoğu siyasi tutuklu on binlerce kişinin işkence gördüğü üsse dönüştü.
- 15 binden fazla kişinin işkence altında öldüğü iddia ediliyor.
- Sedneya’da bazı tutsakların güvenlik kameralarında göründüğü halde, ulaşılan bölümlerde bulunamaması, yerin altındaki gizli bölmelerde olabilecekleri ihtimalini artırdı.
- 2017 tarihli bir Uluslararası Af Örgütü raporu, Sednaya'da binlerce kişinin toplu olarak asıldığını tespit etti.
Kaynak: Uluslararası Af Örgütü, Suriye Politik Araştırmalar Merkezi
Suriye İç Savaşı'nın Ekonomik Etkileri
- 2011-2023 arasında GSYIH %85 ten fazla küçüldü.
- Doğu Akdeniz'in en büyük petrol ihracatçısı konumundaki Suriye, petrol ithalatçısına dönüştü.
- İç savaş öncesi günlük 383 bin varil olan petrol üretimi 2023 yılında günlük 90 bin varile düştü.
- Tarım arazileri iç savaş öncesine göre %25 azaldı.
- Suriye lirası (SYP) 2011-2023 arasında ABD doları karşısında 270 kat değer kaybetti.
- Ülke nüfusunun %69'u yoksulluktan etkilendi.
- İhracat, çatışmaların başladığı döneme göre %89 azaldı.
- 2023'te rejimin mali gelirleri çatışma öncesine kıyasla %85 düştü.
Kaynak: Dünya Bankası, BM, IMF
Suriye İç Savaşı'nın Kronolojisi
- Mart 2011'de, Cuma namazı çıkışı Şam ve Dera'da protesto gösterileri düzenlendi.
- 2011 - Muhalifler Özgür Suriye Ordusu'nu kurdu, ayaklanma iç savaşa dönüştü.
- 2013 - İran'ın Suriye'deki varlığı resmen duyuruldu, savaşın seyri Esad lehine değişti.
- 2013 - Şam kırsalında sarin gazı kullanıldı.
- 2014 - IŞİD Rakka'yı ele geçirdi.
- 2014 - Kobani kuşatması ve ABD'nin IŞİD'e yönelik Suriye'deki ilk hava operasyonu gerçekleşti.
- 2015 - Rusya savaşa doğrudan müdahil oldu.
- 2017 - Çatışmasızlık bölgeleri ilan edildi, muhalifler İdlib'e çekildi.
- 2018 - ABD, IŞİD'in elinde toprak kalmadığını duyurdu.
- 2021 ABD Suriye'de Esad'a destek veren İran'a bağlı milis güçleri vurdu.
- 2023 - Esad, 12 yıl sonra Arap Birliği zirvesine katılarak konuşma yaptı.
- 2023 - Hamas, İsrail'e “Aksa Tufanı” adını verdiği operasyonu başlattı.
- Kasım 2024 - HTŞ liderliğindeki gruplar “Saldırıyı Püskürtme” adıyla bir harekat başlattı.
Kaynak: BBC
