Türkiye’nin atık ithalatı: Çöp mü, geri dönüşüm mü?

+A -A
13:58 07-05-2021
Aklayanlar

Türkiye, geri dönüşüm sektörünün ham madde ihtiyacını karşılamak için atık ithal ediyor. 2020 yılında Avrupa’dan en çok plastik atık alan ülke Türkiye oldu.

Bir tarafta atık merkezlerinin görüntüleri kullanılarak Türkiye’nin, “Avrupa’nın çöplüğüne dönüştüğü” algısının oluşturulmaya çalışıldığını söyleyenler var. Diğer tarafta ithal edilen atıkların tamamının geri dönüştürülemediğini, çöp olarak kaldığını savunanlar.

Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum:
“Görüntüleri çevirip çevirip birileri yayıyor. Böyle bir çöpün ithalatına izin yok Türkiye’de. Belediye çöplüğü manzarası gibi bir alım söz konusu değil. Avrupa’nın çöpü niye alınsın? Burada yeteri kadar çöp var zaten. Çöp ithal edilmiyor. Karton, kâğıt, plastik ve cam ithal ediliyor. Üreticilerle konuştuk. Geçen sene yüzde 80’e, bu sene (2020) yüzde 50’ye düşürdük. Üretilen malın ham maddesinin yüzde 50’sini Türkiye’den toplamak zorundalar. Süreç içinde bunu sıfıra düşürmüş olacağız. Hedefimiz sıfır atık ithalatı.”

Türk Plastik Sanayicileri Araştırma Geliştirme ve Eğitim Vakfı (PAGEV) Yönetim Kurulu Başkanı Yavuz Eroğlu:
“Çöp değil ham madde ithal ediyoruz. Kömürü elmasa çeviriyoruz. Petrokimya tekellerinin tahakkümünden kurtuluyoruz. Atık dediğiniz şey aslında ham madde. Siz onu değerlendirip geri dönüştürebiliyorsanız ham maddedir. Nasıl baktığınıza bağlı. Dünyanın en zengin ülkesi İsviçre neden çöp ithal ediyor diye sormak lazım.”

Değerlendirilebilir Atık Malzemeler Sanayicileri Derneği (TÜDAM) Yönetim Kurulu Başkanı Vedat Kılıç:
“Karışık plastik olarak nitelendirilen atık gruplarının içerisinde çöp olduğu algısıyla hareket ediliyor ancak bu son derece yanlış bir algı. Teknolojik altyapıları güçlü tesisler, atıkları çok yüksek kapasitelerde otomatik sistemlerle türlerine ve hatta renklerine göre hatta el değmeden ayrıştırabiliyor. Bu tesislerden elde edilen en iyi kalitedeki geri dönüştürülmüş ham maddeler de ana sanayide orijinal ham maddelere ikame veya onlarla birlikte kullanılıyor. Global markaların hemen hepsinin geri dönüştürülmüş ham madde kullanma taahhütleri açıkladığı ve tedarikçilerini bu doğrultuda zorladığı bir dönemde, yerel kaynaklardan tedarik edemediğimiz bu atıkların ithalatını engellemek, endüstrimizin rekabet gücünü zayıflatır.”

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Basın Açıklaması:
“Güçlü bir ekonomi ve temiz doğa için atık yönetiminde yürürlüğe konulan yeni düzenlemeyle (Eylül 2020), geri kazanım sektörünün yıllık ham madde ihtiyacının yarısını iç piyasadan karşılaması zorunlu hale gelecek. Son düzenlemeyle yüksek miktarda atık ithalatını önleyecek ve sektördeki binlerce çalışanımız için istihdam imkanı oluşturacağız. Düzenli depolama hizmeti verilen nüfus yüzde 35'ten yüzde 87'ye çıktı. Sayıları 4 bini bulan geri dönüşüm tesisiyle geri kazanım oranı yüzde 13'lere çıktı. İstihdama sunulan katkıyla 35 milyar lirayı aşan bir ekonomik hacim oluştu. Sıfır atık projemiz sayesinde, plastik kirliliğini önlemek için ücretlendirilen plastik poşet kullanımı yüzde 80 oranında düştü. Çevre kirliliğinin en aza indirilmesi, atıkların yerli imkanlarla ekonomiye tekrar kazandırılması için sıfır atık vizyonu doğrultusunda her gün yeni adımlar atmayı, örnek atık yönetimiyle temiz ve sağlıklı bir gelecek inşa etmeyi sürdüreceğiz.”

Çevre ve Şehircilik Bakan Yardımcısı Prof. Dr. Mehmet Emin Birpınar:
“Plastik, kağıt ve cam gibi bazı tehlikesiz atıklar, çevre izin ve lisans belgesine sahip geri kazanım tesisleri tarafından ithal edilebilmektedir. Geri kazanımı mümkün olmayan atıklar ile bertaraf amaçlı atık ithalatı yasaktır.”

Karalayanlar

Greenpeace Akdeniz Biyoçeşitlilik Projeler Lideri Nihan Temiz Ataş
“Verilerden ve sahadan gördüğümüz kadarıyla Avrupa’nın en büyük plastik çöplüğü olmaya devam ediyoruz. Bu durum, denetim mekanizmalarının sıkılaştırılması gerektiğini gösteriyor. Bakanlığın plastik atık ithalatı yasağı eylem planını açıklamasını, denetim ve şeffaflık mekanizmalarını artırmasını talep ediyoruz.”

Tüketici ve Çevre Eğitim Vakfı (TÜKÇEV) Genel Sekreteri Özcan Pektaş:
“Kendi atıklarımızı toplayamadığımız için şimdi Avrupa'nın atıklarını alıyoruz. Ucuza ithal atık geldiği için bu sefer de atıklar toplanmıyor. İthal atık için telafi edici vergi konulmalı ya da burada atık toplamak cazip hale getirilmeli. İthal edeceğimize kendi atıklarımızı toplayalım.”

CHP İzmir Milletvekili Murat Bakan:
“İthal edilen çöp miktarını, bu çöplere neler olduğunu soruyoruz… Bakanlık, ekonomik değere haiz bazı tehlikesiz atıkların ithaline kontrollü izin verdiklerini ifade ediyor. Çöplerin depolandığı ve bertaraf edildiği bölgelerde çevre kirliliği ve canlı yaşamına yönelik olası tehlikelere karşı önlemleri soruyoruz… Bakanlık, ithal edilen plastik atıkların tamamının geri kazandırılarak ham madde elde edildiğini, bertaraf amaçlı depolama veya yakma amaçlı atık ithalatının yasak olduğunu belirtiyor. Bu çöpler ülkemize giriyor, bir yerlerde depolanıyor ve birtakım işlemlerden geçiriliyor. Geri kazandırılarak ham madde elde edildiği söyleniyor ancak hangi yöntemlerle yapılıyor bilemiyoruz, geri kazandırılamayan ithal çöplere neler oluyor onu da bilmiyoruz. Çok fazla detay var ve hepsi itinayla saklanıyor. Çünkü çok büyük bir rant kapısı keşfettiler. Ekolojik sistem, çevre, toprak, su, canlı cansız yaşam, halk sağlığı kimsenin umurunda değil!”

UNDP Türkiye Kimyasallar ve Atık Sektör Yöneticisi Mahmut Osmanbaşoğlu:
“1950’lerden 2019’a kadar üretilen 8 milyar ton plastiğin sadece 1 milyar tonu geri dönüştürülmüş, kalan 7 milyar ton ise atık olarak doğada bulunmaya devam etmektedir. Dünyanın en büyük altıncı plastik üreticisi Türkiye’dir.”

Dünya Doğayı Koruma Vakfı (WWF) Türkiye Yönetim Kurulu Başkanı Uğur Bayar:
“Plastik atıklar bugün çevre üzerinde hasara yol açıyor ve doğal hayatı öldürüyor. Sadece Akdeniz’de değil tüm dünyada insanlığın bugün karşı karşıya kaldığı en büyük çevre sorunlarından biri plastik atıkların yarattığı tehlikedir.”

WWF Türkiye Plastik Projeler Müdürü Tolga Yücel:
“Interpol (Uluslararası Kriminal Polis Teşkilatı) Küresel Plastik Atık Pazarında Ortaya Çıkan Yasadışı Eğilimler başlıklı raporunda yasadışı depolanan plastik atıkları ortadan kaldırmak için çıkartıldığı düşünülen yangınlara Türkiye’de de rastlandığı belirtti. Interpol raporundan anlaşıldığı üzere süreç suiistimal ve yasa dışı usulsüzlük ve uygulamalara açık.”

TMMOB Çevre Mühendisleri Odası Haziran 2019 Raporu
“Gelen atıkların tamamı geri dönüşüme uğratılamamakta, yüzde 50’ye yaklaşan oranlarda çöp niteliğinde olduğu öngörülmektedir. Kontrolü yetersiz olan bu sürecin sonunda vahşi depolama alanlarının artması, mevcut depolama tesislerimizin kapasitesinin erken dolması, havamızın, toprağımızın, suyumuzun daha fazla kirlenmesi aynı zamanda da kendi atıklarımızı yönetememe riski oluşmaktadır.”

Alman Arte Televizyonu, Adana’nın Avrupa’nın yeni çöp merkezi olduğunu söyledi.

Çukurova Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Sedat Gündoğdu:
“Yanan çöpler birçok kimyasal barındırıyor. Ve bu duman arazilerin üzerine çöküyor. Yakılması esnasında ortaya çıkan toksik gazlar kanserojen madde içeriyor. Bunlara maruz kalındığında birçok sağlık problemi ortaya çıkıyor. Mikroplastikler dereye karışıyor.”

Gerçek Ne?

Greenpeace Akdeniz’in, Avrupa İstatistik Ofisi (Eurostat) ve İngiltere Ulusal İstatistik Dairesinden topladığı verilere göre Türkiye, 2020 yılında AB ülkeleri ve İngiltere’den toplam 659,960 ton plastik atık ithal etti. 2019 yılında Avrupa’dan Türkiye’ye gelen plastik atık miktarı 582,296 tondu. 1 yılda plastik atık ithalatı yüzde 13 arttı. Türkiye 2020 yılında da Avrupa’dan en çok plastik atık alan ülke oldu. Türkiye Avrupa plastik atık ihracatının yüzde %28’ini karşıladı. Çin’in 2018 yılındaki plastik atık ithalatı yasağının ardından Türkiye’de her sene plastik atık ithalatı artıyor.

Avrupa Birliği (AB) Komisyonu Ocak 2021’de yaptığı değişiklikle atık ihracatını sınırlandırdı. Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD) üyesi ülkelerin plastik atık ithalatı ve ihracatındaki denetimler sıkılaştırıldı.

TÜİK’in tüm belediyelere uyguladığı 2018 yılı Belediye Atık İstatistikleri Anketi sonuçlarına göre 1.399 belediyenin 1.395'inde atık hizmeti verildiği tespit edildi. Atık hizmeti veren belediyelerin 32 milyon 209 bin ton atık topladığı belirlendi. Atık hizmeti verilen belediyelerde toplanan atığın %67,2'si düzenli depolama tesislerine, %20,2'si belediye çöplüklerine ve %12,3'ü geri kazanım tesislerine gönderilirken, %0,2'si ise açıkta yakılarak, gömülerek, dereye veya araziye dökülerek bertaraf edildi.

1 Ocak 2021’de yürürlüğe giren tebliğle karışık atık ithalatı yasaklandı.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı:
“Tehlikesiz atık ithalatına ilişkin iş ve işlemlerin yürütüldüğü, Çevrenin Korunması Yönünden Kontrol Altında Tutulan Atıkların İthalat Denetimi Tebliği, 31.12.2020 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. 1 Ocak 2021 tarihinde yürürlüğe girecek yeni tebliğe göre; karışık atık plastiklerin ve atık baskı devre kartlarının ithalatı yasaklanmıştır. Bu değişikliğe göre, atık geri kazanım tesisleri karışık toplanmış, nispeten evsel atık bulaşma riski olan karışık atık plastikleri ithal edemeyeceklerdir. Yeni genelge ile ülkemize giriş yapan atıklar için kimlik belgesi düzenlenecektir. Artık kimlik belgesi düzenlenmemiş hiçbir atık ülkemize giriş yapamayacaktır. Bu düzenlemeyle sadece katma değer sağlayacak kaliteli ve temiz atıkların ithal edilmesi planlanmaktadır. Öte yandan, atık geri kazanım tesislerinin kapasiteleri üzerinden verilen ithalat izin kotası yeni yıl için %50 olarak belirlenmiş olup tüketim kapasitelerinin en fazla %50’si kadar atık ithalatı yapmalarına izin verilecektir. Yapılan yeni düzenlemeler geri kazanım tesislerinin, ülkemizde oluşan atıkları değerlendirmesi amacını taşımaktadır. Atık toplama potansiyelimizin arttırılması amacıyla başlatılan Sıfır Atık Projesinin etkinleştirilmesiyle ithalata bağımlılığın azalacağı değerlendirilmektedir.”

Eylül 2020’de Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca genelge ile atık ithalatı kotasında değişiklik yapıldı.

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı:
“Yeni Genelge ile atık ithalatı kotası %30 azaltılarak, %50’ye indirilmiştir. Genelgenin yürürlüğe girmesiyle, 2020 yılının kalan kısmı için, firmaların kapasite raporlarında belirtilen tesis tüketim kapasitesinin azami %50’si oranında atık ithalatına müsaade edilecektir.”

Çevre ve Şehircilik Bakanlığından yapılan açıklamaya göre, plastik geri dönüşüm işletmelerinden kaynaklanan atıkların, Adana'da çevreye gelişigüzel dökülerek bertaraf edildiğine ilişkin haberler üzerine atık geri kazanımı konusunda faaliyet gösteren 133 tesiste yapılan denetimlerde, Çevre Kanunu gereğince alınması gereken Geçici Faaliyet Belgesi veya Çevre İzin ve Lisans Belgesi olmadan çalıştığı tespit edilen 26 işletmenin faaliyetleri durduruldu. Bu işletmelere, toplamda 7 milyon lira idari para cezası uygulandı.

Paylaş:
yorum kuralları
Gri Haberler

Önemli gelişmeleri yakından takip et