Uzaktan çalışma kulağa hoş geliyor, gerçekler ne diyor?

Son 10 yıldır birçok kurum tarafından kısmi olarak uygulanan ve Kovid-19 salgını nedeniyle geçici çözüm şeklinde başlayıp bir nevi zorunluluğa dönüşen uzaktan çalışma modeli, kalıcı hale geliyor.

Türkiye’de ve dünyada birçok büyük kuruluşun, kalıcı hale gelmesi için üzerinde düzenlemeler yaptığı uzaktan çalışma modeliyle ilgili Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı geçtiğimiz günlerde, ‘Uzaktan Çalışma Yönetmeliği’ yayımladı. Birçok farklı sektör ve iş kolu için geleceğin çalışma yöntemi olarak görülen model; işverenler tarafından daha az maliyetle yüksek verimlilik, çalışanlar tarafından ulaşım sıkıntısı olmadan daha esnek ve rahat bir çalışma şekli olarak görülse de uzmanlar “hak kayıpları” için uyarıyor.

Uzaktan çalışma işveren ve çalışanlara ne gibi avantaj ve dezavantajlar getiriyor? Uzmanlar ve anketler ne diyor? Gerçekler ne?

Yaşanan pandemi öncesinde çeşitli büyük markalar tarafından yarı ve tam zamanlı olarak ofis ortamındaki çalışma şekline alternatif olarak uygulanan uzaktan çalışma modeli, Kovid-19 pandemisiyle birlikte çoğu sektör ve iş yeri için zorunluluk haline geldi. Günlük yaşam ve iş hayatında köklü radikal değişikliklere yol açan salgınla birlikte zorunluluk haline gelen uzaktan çalışma modeli, birçok büyük kuruluş tarafından benimsendi ve kısmi şekilde uygulanmaya başlandı.

Uzaktan çalışma pandemiyle birlikte 10 kat arttı
Dünya Ekonomik Formu - Değişimin Öncüleri Zirvesi’nde açıklanan verilere göre salgından önce yüzde 5 olan uzaktan çalışan sayısı 2020’nin sonunda yüzde 50’nin üzerine çıktı. Gelişen teknoloji, artan rekabet ortamında daha az maliyet hedefleyen işverenler, ofis dışı çalışmaya sıcak bakan çalışanlar gibi faktörlerin üzerine pandemi şartlarının eklenmesi uzaktan çalışan sayısını 10 kat artırarak ABD’de ve Avrupa’da yüzde 50’ye, Türkiye’de ise yüzde 20’ye çıkardı. Kaynak↗

Firmaların yüzde 74’ü uzaktan çalışmayı kalıcı hale getirmek istiyor
Pandemi öncesinde Instagram, Google, Microsoft, Facebook, Twitter gibi teknoloji devlerinin yanı sıra birçok yerli ve yabancı firma tarafından alternatif bir çalışma şekli olarak ele alınan ve kısmi olarak uygulanan uzaktan çalışma modelinde, Türkiye’deki firmaların yüzde 74’ü pandemi sonrasında da belirli iş grupları için bu uygulamayı sürdürmeyi planlıyor.

Araştırma şirketi Gartner’in 317 üst düzey yönetici ile yaptığı ankete göre, şirketlerin yüzde 74'ü çalışanlarının bir kısmının kalıcı olarak uzaktan çalışmaya geçeceğini bildirirken, Enterprise Technology Research araştırma şirketi teknoloji odaklı şirketlerdeki uzaktan çalışan sayısının 2021 yılında 2 katına çıkmasını bekliyor. Kaynak↗

Türkiye’deki kuruluşlar art arda kalıcı hale getiriyor
Çalışanlar da daha istekli…
Akbank, Turkcell, Allianz, Sabancı Holding, Koç Holding gibi birçok firmanın art arda kalıcı hale getirdiğini açıkladığı uzaktan ve esnek çalışma modelinde, Microsoft’un 20 ülkede 600’ü aşkın yöneticiyle yaptığı araştırmasına göre şirketlerin yüzde 77’si bu model ile daha üretken olduklarını belirtiyor. Ayrıca Microsoft’un yaptığı araştırmada Türkiye’deki çalışanların Avrupalılara göre uzaktan çalışma konusunda daha istekli olduğu yer alıyor. Türkiye’de geleneksel ofis ortamı dışında çalışmak isteyenlerin oranı yüzde 43’ü bulurken, araştırmanın Avrupa ayağında bu sayı yüzde 31’i gösteriyor. Öte yandan, çalışanlar ofiste geçirdikleri zamanı meslektaşlarıyla bağlarını korumanın güçlü bir yolu olarak görmeye devam ederken, yöneticiler ise çalışan bağlılığını artırdığını belirtiyor. Kaynak↗

Uzaktan Çalışma Yönetmeliği 10 Mart’ta yayımlandı
Son 10 yıldır farklı sektörler ve kuruluşlar tarafından uygulanan uzaktan çalışmaya ilişkin ilk yasal düzenleme, 2016 yılında 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesinde yapılan değişiklikle hayata geçirildi. Türkiye ekonomisinde önemli yere sahip firmaların art arda yaptığı açıklamalarla kalıcı hale getirilen model ile ilgili geçtiğimiz günlerde yönetmelik yayımlandı. Yönetmeliğe göre, uzaktan çalışmaya ilişkin iş sözleşmeleri yazılı şekilde yapılacak. Sözleşmede işi tanımı, yapılma şekli, işin süresi ve yeri, ücret tutarı, ücretin ödenmesine ilişkin hususlar, işveren tarafından sağlanan araçlar, ekipman ve bunların korunmasına ilişkin yükümlülükler, işverenin işçiyle iletişim kurması ile genel ve özel çalışma şartlarına ilişkin hükümlere yer verilecek.

Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), 1996 yılında 177 Sayılı Evde Çalışma Sözleşmesini kabul etmişti. Sözleşmeyi henüz onaylamayan ülkeler arasında Türkiye de yer alıyor. Ayrıca, ILO Türkiye Direktörü Numan Özcan geçtiğimiz günlerde yaptığı bir açıklamada, evde çalışanların insana yakışır işe geçiş yapmalarını sağlamak için sözleşmeye uymanın zamanının geldiğini dile getirmişti.  Kaynak↗

Türkiye, OECD ülkeleri arasında uzaktan çalışmanın en az mümkün olduğu ülke
Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü’nün (Organisation for Economic Co-operation and Development/ OECD) 35 ülkedeki çalışanlarla yaptığı ankete göre, Türkiye, OECD ülkeleri arasında evden çalışmanın en az mümkün olduğu ülke olarak gösterildi. Araştırmaya göre, İsveç ve İngiltere’de işlerin yüzde 40'ından fazlası evden yapılabilirken, bu oran Meksika ve Türkiye'de yüzde 25'in altında olarak belirtildi. Araştırmada yer alan analizlerin temel faktörü olarak teknolojik gelişim ve çalışanların teknolojiye olan ulaşımı gösterildi.  Kaynak↗

Yöneticiler, “3 gün ofiste olunmalı”; çalışanlar, “3 gün uzaktan olmalı” diyor
ABD’de her 3 kişiden biri uzaktan çalışıyor
Stanford Üniversitesi, küresel ölçekte çalışanların yüzde 83’ünün pandemi nedeniyle evden çalışmaya adapte olduğunu ve dünyadaki işlerin yüzde 25’inin uzaktan yapılabileceğini açıklıyor. Stanford Üniversitesi’nin salgın öncesi aynı şirkette çalışan bin kişi üzerinde yaptığı araştırmaya göre, çalışanların yüzde 55’i en az 3 gün uzaktan çalışmaya devam etmek istiyor. Yöneticilerin yüzde 68’i ise en az 3 gün ofiste olunması gerektiği bildiriyor. Çalışma deneyimi 0-5 yıl arasında olan çalışanlar ise ofiste olmayı daha çok tercih ediyor. ABD’de salgın öncesi 50 kişiden sadece biri uzaktan çalışırken bu oran 3'te bire çıktı. Ülkedeki son araştırmalar, ofise dönme zorunluluğu olursa çalışanların yüzde 29’unun işi bırakabileceğini gösteriyor. Ayrıca üniversitenin yaptığı araştırmada, firmaların yüzde 13 oranında verim artışı yaşadığı da yer alıyor.  Kaynak↗

Sektörler ve bölgeler, uzaktan çalışma konusunda eşit değil
Chicago Üniversitesi’nden Jonathan Dingel ve Brent Neiman isimli iki profesörün çalışmaları ve ABD Çalışma Bakanlığı’nın binden fazla sektörde çalışan 25 bin kişiyle yapılan ankete göre, uzaktan çalışabilme oranı hukuk işlerinde yüzde 97, finansta yüzde 88, ulaşımda yüzde 3, tarım/balıkçılık/ormancılıkta yüzde 1 olarak belirlendi.

Çalışmada evden yapılabilen işlerin yüzde 37'si yüksek maaşlı işlerden oluşurken, bunların ABD’deki toplam maaşların yüzde 46'sını oluşturduğu kaydedildi. San Fransisco ve Washington DC'deki işlerin yüzde 45'inden fazlası evden yapılabilirken, Las Vegas ve Florida'da bu oranın yüzde 30'un altına düştüğü belirtildi.  Kaynak↗

Anketler ne diyor?

24 Saatte İş: “Uzaktan çalışanların yüzde 61’i mutsuz”
Kariyer uygulaması olan 24 Saatte İş tarafından gerçekleştirilen araştırmada, ankete katılanların yüzde 61’i evden çalışmaktan memnun olmadığını söylerken, yüzde 65’i ise evden çalışırken işe odaklanma sorunu yaşadığını belirtiyor. Araştırmaya katılanların yüzde 79’u mesai kavramının kalmadığından şikayetçi olurken, katılanların yüzde 71’i ev ve iş hayatının birbirine karıştığını dile getiriyor.  Kaynak↗

Evden çalışan daha fazla mesai harcıyor
Microsoft Surface ve Yougov tarafından, 27 Ekim-5 Kasım 2020 tarihleri arasında 4 binden fazla çalışanla gerçekleştirilen araştırmada, evden çalışmaya başlayanların yüzde 30’u çalışma saatlerinde artış olduğunu söylüyor. Çalışanların yüzde 53’ü her an ulaşılabilir olmaları gerektiğini hissettiklerini aktarırken, uzaktan çalışanların yüzde 65’i en çok sosyalleşmeyi özlediğini belirtiyor. Ayrıca çalışanların yüzde 56’sı evden çalıştıkları için daha mutlu hissettiklerini aktarıyor.  Kaynak↗

Uzaktan çalışanların yüzde 68’i tükenmiş hissediyor
Fishbowl araştırma şirketinin pandemi sırasında 16 binden fazla kişi üzerinde gerçekleştirdiği ankete göre, katılımcıların yüzde 68'i bu süreçte tükenmişlik hissi yaşıyor. Bu oranın erkek çalışanlarda yüzde 67, kadın çalışanlarda ise yüzde 70 olduğu belirtiliyor. Uzaktan çalışanlardaki tükenmişlik hissinin nedenleri arasında, özellikle çocuğu olan çalışanlarda özel hayat ve iş hayatı ayrımının zorlaşması, bireysel aktivitelere yeteri kadar vakit ayıramama, online toplantıların kim zaman tüm gün kamera önünde olmayı gerektirmesi, belirsizlikler, alışkanlıkları yaşayamama, adaptasyon sorunu ve kaybetme korkusu gibi nedenler gösteriliyor.  Kaynak↗

ÇEİS: “Uzaktan çalışanların yüzde 62’si mutlu”
Çimento Endüstrisi İşverenleri Sendikası'nın (ÇEİS) 3 bin 265 kişi ile yaptığı ankete göre çalışanların yüzde 62'si, evden çalışmaktan memnun olduklarını dile getirdi. Katılımcıların yüzde 50'si ise evden çalışmanın kalıcı olmasını istediğini belirtirken; evden çalışanların yüzde 39'u, sahada/ofisten çalışanların yüzde 32'si bu dönemde şirketlerinde alınan önlemler ve hayata geçirilen uygulamalar sonucu motivasyonlarının arttığını söyledi.  Kaynak↗

Mühendis ve mimarların yüzde 94’ü ev masraflarından şikayetçi
Politeknik’in yaptığı “Mühendis, Mimar, Şehir Plancılarının Çalışma Hayatında COVID-19 Araştırması’ uzaktan çalışmayla birlikte ev masraflarının arttığını ortaya koyuyor. Araştırmada, katılımcıların yüzde 94’ü evden çalışmayla birlikte artan masraflar için işveren desteği olması gerektiğini düşünüyor. Evden çalışmayla ilgili negatif durumlarda başı çeken, yüzde 52’lik oranla “ev masraflarının artması” oldu. İş ve iş dışı sınırlarının kalmaması yüzde 51 ile ikinci sırada yer alıyor. Katılımcıların yüzde 11’i hastayken çalışmak zorunda kaldığını, yüzde 29’u çalışma saatleri dışında iş için arandığını, yüzde 36’sı çalışma saatlerinin artığını, yüzde 38’i de iş saati dışında daha sık iş yapmaya başladığını belirtiyor.  Kaynak↗

Uzaktan çalışanların yüzde 60’ı büyükşehirlerden uzaklaşmayı planlıyor
İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) girişimlerinden olan danışmanlık şirketi Rimuut’un Türkiye’de eylül ayında gerçekleştirdiği uzaktan çalışmayla ilgili yaptığı araştırmaya göre, uzaktan çalışanların yüzde 60’ı büyükşehirlerden göç etmeyi planlıyor. Uzaktan çalışanların ise yüzde 88’i İstanbul, Ankara, İzmir gibi büyükşehirlerde yaşıyor ve hala uzaktan çalışmaya devam ediyor. Ankete katılanların yüzde 57’si uzaktan çalışmaya pandemi sonrasında başladığını belirtirken, uzaktan çalışmaya başlayanların yüzde 30’u, finansal sebepler yüzünden daha küçük bir yere taşınmayı planladığını belirtiyor.  Kaynak↗